Autobiografie Ad Latjes

stardevelop.com Live Help

U bent hier: Travel Home Page > Ad Latjes Home > Autobiografie Ad Latjes 1990 ZONDER fotoos

Voor de versie van dit boek MET fotoos: Klik hier (2350 Kb)

English translation - Beta version - Please CLICK HERE

Belangrijke mededeling van Ad Latjes omtrent onderstaand boek
Onderstaande tekst is in de eerste helft van 1990 door mij geschreven, in Juli 1990 in boekvorm gepubliceerd, en in Juni 2003 ONGEWIJZIGD op het Internet gezet, alhoewel ik achteraf bepaalde dingen anders of misschien zelfs niet zou hebben opgeschreven
Dit betekent ook dat bepaalde hieronder genoemde personen een andere functie hebben, bij 'n ander bedrijf werkzaam zijn of zelfs niet meer onder ons zijn.
Ik heb de tekst bewust ongewijzigd gelaten omdat deze tekst ook 'n document is geworden van de tijd waarin het is geschreven, vlak na de val van de Berlijnse muur, en tijdens de opkomst van nieuwe technologieen
Hieronder zult u tevergeefs zoeken naar mijn huidige vrouw Margaret, simpelweg omdat ik haar pas leerde kennen in Maart 1991
Ook zult u tevergeefs zoeken naar het woord 'Internet', simpelweg omdat het commerciele Internet zoals we dat tegenwoordig kennen in 1990 nog niet bestond
Ik wens u veel leesplezier en ik hoop dat u af en toe 'n glimlach niet zult kunnen onderdrukken
Costa Rica, Juni 2003

Live Help

De wereld van Ad Latjes

geschreven door Ad Latjes in 1990 en gepubliceerd in Juli 1990

INHOUDSOPGAVE
1. De geschiedenis 1971 - 1990
2. Wie is Ad Latjes
3. De opmars van nieuwe technologieen
4. Opinies
5. European Travel Network
6. Reisindrukken

Dit boek is opgedragen aan...
Voorwoord

DE GESCHIEDENIS 1971 - 1990

Een onverwacht begin
Harde leerschool
A.Peefa
Ijscoboer
Ticketboer bij toeval
Luilekkerland
Gideonsbende
Zondebok
Het einde van een jongensdroom
Fout
Paradox
Dorpsroddel
Twee keer door de mangel
De wraak van een machtsmonopolist
Poets
Job
Van marktlijder tot marktleider
Accra
Netwerk
Betrekkelijkheid

WIE IS AD LATJES?
Vriend en vijand geven hun mening

Klant (m)
Klant (v)
Moeder Latjes
C.G.Hundepool
KLM-woordvoerster
Ronald Raadsheer
Broer drs.Peter Latjes
Amerikaanse klant (v)
Buurman Blokker
Buurvrouw van de Joegoslavische bank
Advocate Sandra Boot
Vriend-in-nood Ruud Storm
Supervisor Bianca (22)
Medewerkster Linda (21)

DE OPMARS VAN NIEUWE TECHNOLOGIEEN

Introductie
Freak
Viditel
Radio- en TV-piraat
Teletekst
Sprekende en luisterende computers
Gratis telefoonnummerse
Fax
Eurosport teletekst pagina 169

Vrouwelijk personeel
Publiciteit, reklame en marketing
Credit cards
Nederlandse faillisementswet

EUROPEAN TRAVEL NETWORK (ETN)

Introductie
Fuhrer
Driemaal is scheepsrecht

REISINDRUKKEN

Greyhound 1971
Israel 1975
Martinair 1989
Thailand en China 1987
Berlijn 1990
De Verenigde Staten van Amerika
Zuid Amerika 1988
Kenya 1975
Egypte 1973
Midden Oosten 1972
Rond de Wereld

'n Rondje op de kermis

Dit boek is opgedragen aan...

Dit boek draag ik op aan mijn moeder en aan Ruud Storm,
zonder wie Reisburo Ad Latjes en Malibu Travel nooit hadden bestaan,

aan Clasien, Nicole, Lilian en Henriette, met wie ik lief en
leed heb mogen delen,

aan Agnes, Annemarie, Annemiek, Annet, Bianca, Birgit, Danielle,
Edith, Ellen, Evelien, Gaby, Hannie, Hedy, Ilonka, Jessica, Karin,
Kathleen, Liesbeth, Linda, Marian, Marijke, Maud, Maya, Mirelle,
Nancy, Neeltje, Nicoline, Patricia, Petra, Rianne, Saskia en
Wanda, die in de loop der jaren bij mij gewerkt hebben, en
die ik heb zien opbloeien van ‘little ladies’ tot jonge,
zelfbewuste vrouwen. Vrouwen die zich altijd honderd procent
hebben ingezet voor de zaak, en zonder wie ik nooit zover gekomen was.

en aan allen die zonder vernoemd te worden toch weten dat
ze me erg na aan het hart liggen.

Dit boek is in 1990 in een dag gezet, opgemaakt, ingedeeld en drukklaar voorbereid op de
modernste computers van het Electronic Publishing System van Reklamestudio Ron Koreman
in Best, telefoon 0499-398 672.

Alles in dit boek mag vermenigvuldigd worden zonder voorafgaande toestemming van de uitgever
Malibu Travel, European Travel Network en Ad Latjes zijn wettig gedeponeerde handelsmerken.

Mijn naam is A.A.J. Latjes. Vermoedelijk kent u mij beter als Ad
Latjes. Sommigen uwer menen mij zelfs zo best te kennen dat ze
me geen goed woord gunnen. Nu heb ik natuurlijk zelf niet weinig
bijgedragen tot mijn eigen reputatie, maar de ruineuze rol
die een aantal externe factoren in dat verband heeft gespeeld
mag ook niet worden onderschat.
Wat is er precies gebeurd? Hoe diep was de put? Wie hebben me
erin en wie hebben me eruit geholpen? Waar ben ik nu? Al tijden
loop ik met het idee rond daar eens een boekje over open te
doen. Ten eerste om de gedupeerde clienten inzicht te geven in
de problemen waarvan zij in 1981 het slachtoffer werden. Verder
om mij tegen mijn vijanden te verweren en tenslotte om mijn
vrienden te eren.
Maar ik had het altijd “te druk”. Ineens, zoals zoveel dingen op
een mysterieuze manier “ineens” gebeuren, was het moment echter
rijp achter de computer te kruipen en dit verslag te schrijven.
Het is het persoonlijke verhaal geworden van een reeks turbulente
voorvallen, gelardeerd met reisimpressies, notities over het
gebruik van geavanceerde technieken bij het moderne zakendoen en
mijn opvattingen over internationale samenwerking,
personeelskeuze en publiciteit. Een bevriend journalist heeft
bovendien een flink aantal “omstanders” naar hun mening over Ad
Latjes gevraagd, zodat u het ook eens van een ander hoort.
Aldus heeft mijn lang gekoesterd verlangen rekening en
verantwoording af te leggen alsnog vorm gekregen.
Ik bied u, lezer, dit boekje in alle eerlijkheid aan, hopende dat
het onze wederzijdse verstandhouding zal verdiepen en verrijken.

Amsterdam, juli 1990.

Een onverwacht begin

Juni heb ik altijd al de mooiste maand van het jaar gevonden.
De lente heeft haar jaarlijkse fusie met de zomer voltooid en
de reis naar de zon kan beginnen. Maar die junidag in 1968 was
de mooiste die ik in mijn toen nog maar achttienjarige leven
had meegemaakt. Ik had gewonnen en ik zal vertellen van wie
en van wat.
Ik vermoedde wel dat ik was geslaagd voor het hbs b-eindexamen,
maar ik voelde toch een vage, niet onaangename tinteling van
onrust toen ik op die warme, jubelende junidag met mijn ouders in
de aula van “Saint Louis” te Oudenbosch op de uitslag wachtte.
Het pakte beter uit dan ik had gehoopt. Na de kakofonie van
nerveuze stemmen en de daarop volgende plechtige rust van de
diploma-uitreiking bleek dat ik een redelijke cijferlijst bij
elkaar had gesprokkeld en dat ik voor wiskunde, natuurkunde en
scheikunde tot mijn eigen verbazing zelfs 9, 8, 8 had weten te
scoren.
Ik kon niet voorkomen dat mijn moeder me trots op allebei mijn
wangen zoende. Mijn vader gaf me een stoere hand en zei, zijn
blijdschap zo goed mogelijk verbergend: ,,ze hebben je nu wel
geadviseerd in Tilburg economie te gaan studeren, maar zou je
toch niet liever naar de TH in Eindhoven gaan, met zulke mooie
cijfers voor de exacte vakken?” Hij doelde op een test die ik
kort daarvoor had afgelegd en waaruit was gebleken dat economie
me beter af zou gaan dan een ingenieursstudie. Ik had het best
gevonden. Als geboren Leeuw in het jaar van de Tijger leek het me
leuker lui te leven in T. dan moe te worden in E. Het zou
inderdaad vrij gemakkelijk blijken in het begin. Tot het
kandidaatsexamen economie heb ik eigenlijk nooit iets hoeven te
doen.
Een jaar na mijn geboorte zag het er absoluut niet naar uit dat
ik nog eens een gemakkelijk studerend ventje zou worden. We
woonden in Amsterdam-noord, waar mijn vader bij de PTT werkte,
toen ik op een uitzonderlijk warme, bijna tropische dag tegen de
pokken werd ingeent. Nu doen ze dat niet meer, want een op de
zoveel duizend kinderen kan aan die combinatie van prik en
hitte een hersenbeschadiging overhouden. Helaas deden ze dat
toen nog wel en een van die ongelukskinderen was ik. Ik heb twee
keer kantje boord gelegen en zelfs, naar goed rooms-katholiek
gebruik, voortijdig het Vormsel toegediend gekregen. Ik heb het
gehaald, maar wel hield ik aan die pokkenprik vervelende
epileptische verschijnselen over. Nu, na bijna veertig jaar, heb
ik daar bijna geen last meer van, maar nog altijd moet ik twee
pillen per dag slikken. Een heel enkele keer zie ik nog wel
eens sterretjes. Dan ga ik even liggen en dan is het over.
Dat was vroeger wel anders. Op gezette tijden kreeg ik, volkomen
onaangekondigd, een blackout en hup, daar ging ik weer gestrekt,
verwarring en schrik zaaiend onder het winkelend publiek van
Valkenswaard, waarheen ons gezin was verhuisd. Toen ik in de
vijfde klas van de lagere school zat was het zelfs zo erg dat
een specialist me naar Sterksel wilde sturen. Dat was een
speciaal tehuis voor epileptici, maar in de volksmond heette het
een gekkenhuis. Mijn moeder, de trotse dochter van een Brabantse
boer, wilde onder geen voorwaarde dat ik naar dat gesticht zou
gaan en koos, zij het met tegenzin, voor het alternatief dat de
dokter haar had gelaten: de jongenskostschool Saint Louis in
Oudenbosch.

Harde leerschool

In 1961 kwam ik terecht in dit Roomse broederbolwerk bij
uitstek. Ik had veel heimwee in het begin, maar dat had iedereen
daar en dat moest je zelf zien op te lossen. Het was een vrij
harde leerschool waar je zelfstandigheid, ook emotioneel, moest
zien te verwerven en waar aanpassen het parool was. Het ging me
niet gemakkelijk af. Ik was minder volgzaam dan de broeders
graag zagen en rode en zwarte kaarten waren mijn deel. Een gouden
kaart voor goed gedrag heb ik in al die zeven jaar op Saint Louis,
twee klassen lagere school en vijf jaar hbs, nooit mogen
ontvangen hoewel ik veel, in mijn herinnering veel te veel, naar
de kerk ging. Pas tegen het einde van “Oudenbosch” voelde ik dat
mijn onbedoelde verzet zich had verzoend met de sfeer op school
en dat mijn individuele instelling zich had ontwikkeld tot een
sociaal gevoel.
Er was nog iets gebeurd. De ziekteverschijnselen werden steeds
minder en met leren ging het steeds beter. De resultaten stegen
elk jaar een beetje en de beste cijfers haalde ik op het eindexamen.
Het had wel even geduurd - van “gekke Adje” tot
aankomend student en van moederskindje tot een jongen die op
eigen benen stond - maar uiteindelijk was het toch gelukt en op
die mooie junidag in ‘68 ervoer ik voor het eerst wat winnen was.
Achteraf ben ik blij dat ik naar Saint Louis ben gestuurd. Het
had niet per se zeven jaar gehoeven, maar een paar jaar met een
stel lotgenoten in dezelfde omstandigheden samenwerken is voor
iedereen een nuttige oefening in collegiaal gedrag. De meeste
jongens leren dat in militaire dienst, maar daarvoor was ik
afgekeurd vanwege mijn ziektegeschiedenis. Bovendien was mijn
linkeroog heel slecht. Dat doet nog steeds voor maar vijftien
procent dienst. Misschien heeft dat ook wel met die vermaledijde
inenting te maken.
Ik kon dus zo van de hbs in Oudenbosch doorstomen naar de
Katholieke Hogeschool in Tilburg. De studie bleek, zoals gezegd,
mee te vallen en tot mijn genoegen kon ik mijn aandacht in
redelijke mate aan andere zaken wijden dan aan de leer van de
statistiek en de geheimen van het bankwezen.
Ik begon met het organiseren van vakantiewerk in het buitenland
voor medestudenten en tot op de dag van vandaag vraag ik me
verbaasd af waarom ik uitgerekend die vrije-tijdsbesteding heb
gekozen, waaraan ik mijn latere beroep heb te wijten en te
danken. Ik weet het nog steeds niet. Ik vermoed omdat niemand
anders het deed. Als zo’n vacuum zich in de een of andere
vorm aandient, wil ik er nog wel eens inspringen. Misschien
is dat om anderen te helpen die anders verstoken blijven van
informatie; misschien is het om mezelf te kietelen. Ik vind het
nu eenmaal leuk een potje te pionieren. De behoefte om iets tot
de bodem toe uit te zoeken en de gevonden kiem zo te
vertroetelen dat het een kasplantje en later een gezonde boom
wordt, hoort blijkbaar bij me.

Hoe dan ook, eerst aarzelend en onbeholpen, later vaardiger en
efficienter richtte ik me op de reisbehoeften van mijn Tilburgse
collega’s. Er was vraag en er was aanbod. Wat kon een
economiestudent met veel vrije tijd zich nog meer wensen dan die
twee fundamentele gegevens met elkaar in contact te brengen? Het
begin gaat schuil in de nevelen der vergetelheid, maar op een
gegeven moment kon ik iemand aan het adres helpen van een
kibboets waar men buitenlandse vrijwilligers kon gebruiken. Ik
was dat ergens tegengekomen, bij toeval - en dan niet in de
medische betekenis van het woord! Na dat eerste “succes” was
mijn belangstelling voor het bemiddelen van vakantiewerk ontwaakt
en hielp ik vrienden die druiven wilden plukken in Frankrijk of
tomaten in Canada aan de nodige contacten.
Tegenwoordig is er een uitzendburo dat adverteert met de
leus: “zij zocht, ik vond” en dat slaat dan op een rechtenstudente
die geld wil verdienen en door een gis dametje van dat buro aan
parttime-werk op een advocatenkantoor wordt geholpen. Zo ongeveer
zag mijn baantje er ruim twintig jaar geleden ook uit. Ongeveer,
want het ging om jongens (meisjes waren er toen nog niet veel in
Tilburg) die een kortstondig vakantieklusje zochten en bovendien
moest ik er, in tegenstelling tot het uitzendburo, vooral in
het begin geld op toeleggen. Maar ik deed het gek genoeg graag.
Urenlang zat ik op mijn huurkamertje ambassades, buitenlandse
verkeersbureaus en reisorganisaties aan te schrijven om aan
geschikte adressen te komen, die ik dan gratis aan
geinteresseerde medestudenten doorgaf, want aan betalen dacht
niemand. Met name beginnende Tilburgse economen moesten nog
leren dat alleen de zon voor niets opgaat, maar ik zat daar niet mee.
Wellicht kwam dat door die kostschool waar elkaar helpen als een
natuurwet gold of door het rijke roomse leven, waarin ik was gepokt(!)
en gemazeld en dat immers een gouden toekomst reserveert voor
degenen die zich eerst belangeloos jegens anderen hebben ingezet.
In dat laatste geloofde ik destijds heilig. Niet alleen ging de
nooddruft van mijn reislustige, maar armlastige collega’s mij ter
harte, ik was ook danig begaan met het lot van de rest der
wereldbevolking. Als ergens in een ver land iemand met een
spectaculaire daad de rechtvaardige zaak had gediend, liet ik
via een ingezonden brief in De Telegraaf, De Volkskrant of het
AD weten hoezeer ik dat waardeerde. Ik heb er tientallen
geschreven en allemaal onder het ingewikkelde pseudoniem A.
Peefa, waarin de A stond voor Ad, de Pe voor P, de ef voor F en
de a voor A. En PFA betekende dan weer Peace for All. Als iemand
zich uitzonderlijk had onderscheiden inzake Vrede en
Gerechtigheid gooide ik er nog een persoonlijke brief achteraan.
Door alleen de edelmoedige staatslieden aan te schrijven, wist
ik mijn correspondentie nog enigszins binnen de perken te houden,
maar niettemin kostte mijn brave hobby mij nog heel wat energie,
briefpapier en dure postzegels. Tot mijn verbazing kreeg ik
altijd netjes en soms heel persoonlijk antwoord. Ik herinner me
bijvoorbeeld dat Abba Ebban, de toenmalige Israelische minister
van Buitenlandse Zaken en de Amerikaanse senator Edward Kennedy
me een brief terugstuurden waaruit duidelijk bleek dat ze
reageerden op wat ik had geschreven. Het waren de jaren ‘68, ‘69,
‘70. Revolutionaire jaren voor de wereld, bewogen jaren voor A.
Peefa. Daarna besloot iedereen min of meer gelijktijdig wat meer
aan zichzelf te denken. De idealen gingen de koelkast in; de
commercie lonkte.

Mijn pro-deohandeltje in vakantiebemiddeling groeide. Ik vond
het spannend buitenlandse adressen op te sporen en te
catalogiseren, maar terwijl men om mij heen vrolijk fluitend de
rugzak pakte en op reis ging, zat ik in Tilburg almaar de
administratie bij te houden. Pas in 1971 kwam daar verandering
in. Onder het motto dat het de hoogste tijd werd mijn eigen
lijsten te controleren, vertrok ik in januari van dat jaar naar
Israel. Zes weken lang zwierf ik door het land en bezocht ik
diverse kibboetzim. Tegen het einde van deze eerste, buitenlandse
vakantietrektocht in mijn leven kwam ik, in Eilat, een Amerikaans
echtpaar tegen dat me hartelijk uitnodigde voor een verblijf in
zijn huis te San Francisco. Het was uiteraard niet de bedoeling
dat ik ook echt zou komen, maar mijn argeloosheid kende in die
dagen nog geen grenzen en in september ‘71 stond ik bij die
mensen op de stoep, na eerst een week tomaten te hebben geplukt
bij een Nederlandse boer in Canada.
Mijn logeerpartij in Frisco duurde niet lang, zo argeloos was ik
nu ook weer niet, maar lang genoeg om te herstellen van de
zonnesteek die ik in Toronto had opgelopen. Opgelapt vervolgde ik
mijn reis, die via Los Angeles en Las Vegas naar Long Beach
leidde waar ik, weer toevallig, een schatrijke ijscoboer tegen
het omvangrijke lijf liep. Hij had ik-weet-niet-hoeveel
karretjes die allemaal bemand moesten worden met jonge, actieve
ijsjesverkopers, maar daaraan schortte het blijkbaar, want hij
vroeg mij of ik het jaar erop voor maar liefst veertig jonge,
actieve werkstudenten uit Holland wilde zorgen. Ik was immers
travel agent for students. Inderdaad had ik mij als zodanig
voorgesteld, niet gehinderd door enige bescheidenheid en zeker
niet vermoedend dat ik mijn leven daarmee een definitieve duw
richting “ticketboer” zou geven. De ontmoeting met die
Amerikaanse ondernemer in Long Beach zou namelijk, naar later
bleek, het moment markeren waarop mijn onbezoldigde
bemiddelingsjob in Tilburg een nieuwe en lucratieve dimensie
kreeg. Een vaart ook, die ik in het verdere verloop van dit
relaas hoop te evenaren.
Wat was het geval? De veertig Nederlandse jongens, die bij
Disneyland, op het strand, in honkbalstadions en op andere drukke
plekken van de Amerikaanse westkust ijs moesten verkopen, zouden
wel veel geld verdienen - duizend gulden per week - maar de reis
erheen kostte toen ook nog veel geld: ongeveer drie weken ijs
verkopen. Ik begreep dat ik daar in Tilburg niet mee aan hoefde
te komen. Wilde ik veertig kandidaten krijgen, dan moest ik eerst
een goedkope vlucht naar de VS zien te vinden. En dat lukte.
Gedwongen door de omstandigheden, zie boven, ging ik op de
goedkope-tarieventoer en kon ik mijn medestudenten al spoedig
discount-tickets naar LA, maar ook naar andere bestemmingen in
Amerika en de rest van de wereld aanbieden. Op dat spoor ben ik
doorgegaan, tot op de dag van vandaag, maar die veertig Brabantse
jongens zijn bij mijn weten nooit bij die Amerikaanse ijscoboer
terecht gekomen. Het was niet meer nodig.

Ticketboer bij toeval

De eerste stap op weg naar het toen nog onbekende gat in de
lage-prijzenmarkt was moeilijk, maar ik kreeg een kontje van Het
Geluk. Direct na terugkeer uit de Verenigde Staten had ik
contact gezocht met een emigrantenreisburo dat voor zijn leden
betaalbare charters organiseerde naar verwanten in het
buitenland. Een reisje naar New York kostte bijvoorbeeld maar 400
gulden; een ticket naar Los Angeles 900. Dat was nog een hele
som voor behoeftige beursstudenten, maar al aanzienlijk
voordeliger dan de officiele prijs en in overleg met dat
reisburo plakte ik zo ongeveer de hele Hogeschool dicht met
grote posters waarop de goedkope tarieven stonden vermeld. De
meeste belangstellenden hadden weliswaar geen geemigreerde
familieleden die ze dringend wensten te bezoeken, maar ze werden
stilzwijgend tot die categorie gerekend als ze maar zes maanden
lid van de club waren. Dat had ik ook op die affiches moeten
zetten: “boeking een half jaar vantevoren!”
Het bleek, althans in mijn omgeving, een onhaalbare kaart. Elke
dag kreeg ik wel iemand op bezoek die zei: “leuk hoor, zo’n reis
naar Amerika, en niet duur, maar die lange inschrijftijd is
natuurlijk belachelijk. Regel effe voor me dat ik volgende week al
naar New York kan.” Of volgende maand. Of tijdens de grote
vakantie. Maar dat kon nu juist niet. De emigrantenorganisatie
was wel goed, maar niet gek en op een Hollandse manier stipt en
streng. Ik zat met mijn handen in haar.
En toen kwam de gelukstreffer waarover ik eerder sprak. In
januari 1972 las ik in de International Herald Tribune een
advertentie van een aantal reisburoos in Londen dat goedkope
vliegreizen over de hele wereld aanbood. Als ik die krant niet
had gelezen, had ik dat niet geweten en als ik niet voor een kort
vakantietripje in het Zwitserse Lausanne was geweest waar geen
Nederlandse bladen voorradig waren, had ik die krant niet
gekocht. Waar vakantie al niet goed voor is.
Ik zag “handel”, mijn moeder een verzetje en samen gingen we in
maart ‘72 met de boot en de trein naar Londen waar ik de zes
reisburoos bezocht die ik in de Herald Tribune had aangekruist
omdat ze de voordeligste Amerika-tarieven aanboden. Want ik was
nog steeds uitsluitend in de Verenigde Staten geinteresseerd
vanwege die dikke meneer in Long Beach met zijn veertig
vacatures. In Londen viel ik van de ene verbazing in de andere.
Alles kon! Er werden daar reizen aangeboden met een korting
waarvan je in Nederland alleen maar kon dromen. Maar ook
emigrantenvluchten inclusief lidmaatschapskaarten. De handelaars
hadden die kaarten bij tientallen in hun achterzak om ze
beduimeld en minstens een half jaar oud te doen ogen. Een
gedateerd stempel erop, een handtekening en de volgende dag kon
je als klant met een goedkope vlucht mee om je “familie” in
Australie te bezoeken. Dat brave gedoe van ons waren ze daar
allang vergeten.
Maar ik nog niet en die half illegale lidmaatschapsreizen liet ik
dan ook links liggen. Er was aanbod genoeg op de legale
discount-markt en dat kwam omdat juist in die tijd de jumbo’s,
zoals de Boeing 747, werden geintroduceerd. Joekels van
toestellen, nu volkomen ingeburgerd, met honderden stoelen erin,
die de luchtvaartmaatschappijen allemaal aan de man moesten zien
te brengen. Dat deden ze door tickets in het buitenland tegen
dumpprijzen aan te bieden: vijftig tot zeventig procent onder de
officieel gepubliceerde tarieven. Hun motto was: liever een half
ei dan een lege dop. Door de kolossale en vrij plotselinge
capaciteitsuitbreiding en door de reactie van de internationale
luchtvaartmaatschappijen daarop, ontstond er in het begin van de
jaren zeventig een heel aparte markt in voordelige
vliegbiljetten.

Londen was een van de knooppunten in dat circuit en zonder zelfs
maar te beseffen wat de achtergronden waren, was ik op het juiste
moment op de juiste plaats beland: het luilekkerland op
luchtvaartgebied. Ik kon kopen wat ik hebben wilde.
Noord-Amerika, Zuid-Afrika, het Verre Oosten en allemaal voor de
halve prijs of minder. De hele wereld lag ineens open voor een
Tilburgs studentje van 21, dat zomaar het beloofde land
binnenbuitelde.
Nog een beetje verdoofd door al het nieuwe dat ik tegenkwam,
legde ik de nodige contacten. Eenmaal thuis en weer klaarwakker
zette ik een advertentie op de voorpagina van De Telegraaf waarin
ik Bangkok, Bombay en Johannesburg tegen afbraakprijzen aanbood.
Het tarief voor Johannesburg weet ik nog: 1295 gulden. Daar
verdiende ik 95 gulden op, maar de reiziger 2500 of daaromtrent,
namelijk het verschil met de “normale” prijs. Een journalist
heeft me eens gevraagd waarom ik van de ene dag op de andere uit
de schaduw van het studentengescharrel stapte en in de zon van de
landelijke publiciteit ging staan. Het antwoord was simpel. Toen
ik eenmaal toegang had gekregen tot dat droomdomein van de
voordelige vluchten, wilde ik die informatie ook verzilveren,
want ik had nog steeds geld nodig om mijn Tilburgse
vakantiebemiddelingsburootje te financieren. Daar was ook in
1972 nog sprake van. In die zomer heb ik nog collega’s naar
Canada gestuurd om er tomaten te plukken. Ik zag dus eindelijk
mijn kans schoon wat terug te verdienen van de onkosten die ik
had gemaakt. De advertentie sloeg in als een bom. De gevestigde
reiswereld in Nederland reageerde alsof ze door mijn toedoen in
een klap tot de bedelstaf was gebracht, maar buitenlandse
luchtvaartmaatschappijen zagen juist brood in mijn initiatief.
Kuwait Air bijvoorbeeld belde me op met het verzoek of ik vanaf
Amsterdam goedkope tickets voor haar wilde verkopen. Dat wilde ik
wel en aangemoedigd door dit telefoontje ging ik zelf op zoek
naar meer gegadigden. Bij de meeste maatschappijen lukte dat
niet, maar bij sommige wel en tot mijn verrassing harkte ik
op die manier een eigen discount-marktje bij elkaar.
Ik was in zaken. Tot ongenoegen van mijn hospita want in de
Tobias Asserstraat te Tilburg waar ik op een hoog mijn kamertje
had, stonden de H.H.Studenten op de trap te wachten tot ze aan de
beurt waren om tegen een zacht prijsje een mooi reisje te
versieren. Zo waren we niet getrouwd, meende ze, en of ik maar
wilde vertrekken. Nu geviel het dat ik door mijn in het oog
lopende activiteiten, althans buiten de collegezalen, een zekere
naam had verworven en in de Hogeschoolraad terecht was gekomen.
Als lid van de subsidiecommissie zat ik daar naast de jongen die
over de studentenhuisvesting ging en die mij kon helpen aan een
pand dat elk moment kon worden afgebroken, maar dat er nog steeds
staat. Afbraakprijzen in een afbraakpand, die symboliek stond me
wel aan.

Ik verhuisde en verlengde het “bespreekuur” tot een halve
middag, later tot een hele en tenslotte tot een dag. De
dommelende jongeling uit Valkenswaard had zich ontpopt tot een
wakkere reisagent die in 1972 voor ruim zes ton aan tickets
verkocht en daar netto een procent aan overhield. Het werd tijd
met studeren op te houden. Ik haalde nog wel mijn kandidaats
economie, maar toen was het ook afgelopen. Ik stortte mij
full-time in de reisbusiness en liever dan doctorandus worden
werd ik eigen baasje. Ik kreeg hulp van de dochter van de
buurman en kort daarna van Clasien, mijn latere vrouw. Samen
verwerkten we de toenemende stroom telefoontjes die binnenkwam,
want we bleven adverteren. Als het maar even kon trok ik er op
uit om kennis te vergaren over de branche waar ik nu dan wel
inzat, maar waar ik eigenlijk bitter weinig vanaf wist. Gelukkig
wist maar een beperkt aantal mensen in de hele wereld - en bij
mijn weten niemand in Nederland - welke geheimen de nog prille
handel in discount-tickets in zich borg en het was zaak van meet af
aan bij die gideonsbende “aan te pikken”, zoals wielrenners
zeggen. Wie biedt Waar het Goedkoopste vliegbiljet aan? Daar ging
het mij en mijn buitenlandse collega’s om en daarover informeerden
wij elkaar. Zo ontstond langzamerhand een kring van relaties,
een soort inlichtingendienst op het gebied van goedkope reizen,
met als enig doel de klant een zo gunstig mogelijke aanbieding te
kunnen doen.
Elke twee weken reisde ik van Tilburg naar Brussel en bijna elke
maand naar Londen om luchtvaartmaatschappijen te bezoeken, de
markt te verkennen en tickets te kopen. Hetzelfde deed ik
regelmatig in Duitsland, Luxemburg en Parijs, maar met de
Fransen kon ik om de een of andere reden niet goed overweg.
Verschrikkelijk volk, zakelijk. (uit wraak noem ik een bureau
sindsdien een buro!) Mijn eerste conflict was dan ook met
een Franse maatschappij, al kwam dat niet voort uit
incompatibilite d’humeur (niet voor niets Frans voor de pest
hebben aan een ander) maar uit het kernprobleem van het
discount-bedrijf. De kwestie zat, kort gezegd, als volgt in
elkaar. In Londen kocht ik het al eerder genoemde traject
Londen-Parijs-Johannesburg voor een spotprijs van de Franse
maatschappij UTA. Het was dan wel de bedoeling (van UTA) dat de
client ook in Londen opstapte, maar dat deed geen mens. Men vond
het gemakkelijker en ook goedkoper naar Parijs te reizen. Vooral
voor mijn Tilburgse ex-studiegenoten die naar Zuid-Afrika wilden
was dat voordelig, want ik kon ze voor 27 gulden een
treinretourtje Roosendaal-Parijs aanbieden dat ik met een flinke
korting van een Belgische studentenorganisatie had gekocht. Die
jongens meldden zich dan monter aan de incheck-balie van UTA met
een ticket waaruit ik het stuk Londen-Parijs had gescheurd. Daar,
in Parijs, begreep men alras uit de opgetogen gesprekken van de
heren - want zien kon men het niet aan het biljet - dat er veel
minder voor was betaald dan de volle mep. Het gevolg was een boos
telefoontje naar het UTA-kantoor in Amsterdam, dat uiteraard van
niets wist. De manager die toen in Parijs met het probleem werd
geconfronteerd, is nu de UTA-man in Amsterdam. Hij groet me nog
steeds niet. Na achttien jaar.

Het duurde niet lang of ook de KLM begon zich te roeren. Hoewel
zij zelf als een der eerste maatschappijen met prijsdumping in
het buitenland was begonnen, moest zij tegenover haar
binnenlandse passagiers, die immers het “normale” tarief
betaalden, de schijn wekken dat een discount-vogel als Ad latjes
van bedenkelijk allooi was. Zij waagde het zelfs een keer in het
openbaar te zeggen: “u kent ze wel, die goedkope reisbureaus die
op de voorpagina van de kranten adverteren. Die zijn allemaal
onbetrouwbaar!” De KLM keek wel uit om man en paard te noemen,
maar het was overduidelijk dat ze mij en mijn medewerksters
bedoelde, want wij waren de enigen in Nederland die op de
voorpagina van diverse kranten met enorme kortingen adverteerden.
Het deerde me niet. Het hoorde blijkbaar bij het spel, al was het
een uitermate hypocriet spel. Op recepties van
luchtvaartmaatschappijen ging ik - bij verstek - over de tong,
want zelf verscheen ik nooit. Dan ontkende bijvoorbeeld de
manager van Sabena in Nederland, bij wie ik net een paar tickets
Amsterdam-Brussel-Chicago voor maar duizend gulden had gekocht,
tegenover luchtvaartcollega’s glashard dat die dingen bij hem
vandaan kwamen. Die zou ik in een ander buitenland hebben
gekocht, jokte hij dan. Men zadelde mij op met de eigen
onnetheden en stuurde mij dan als zondebok de woestijn in. Die
rol beviel me best. Ik ging alleen naar feesten of partijen van
maatschappijen die er rond voor uit kwamen dat ze met mij zaken
deden, zoals Kuwait Airways, Iraqi Air, de Jordaanse Alia en nog
een paar. Zij achtten en erkenden mijn persoon en mijn werk; veel
andere in het wereldje minachtten en miskenden mij. Uit jaloezie
en kinnesinne, want de klanten stroomden toe.
In 1973 boekte mijn bedrijfje een omzet van 1,3 miljoen gulden.
En elk jaar ging het beter. Ik adverteerde onder mijn eigen naam
in Nederland en Belgie en verhuisde van het afbraakpand naar een
huurhuis aan de Heuvelring in Tilburg omdat er steeds meer
meisjes kwamen werken. Allemaal vriendinnen van elkaar die geen
jongens in hun midden duldden omdat die dan meteen, zoals zij
vreesden, de baas zouden gaan spelen. Zeven jaar nadat ik met
mijn moeder naar Londen was gegaan om als novice te worden
ingewijd in de geheimen van de discount-alchemie, was ik redelijk
bedreven geraakt in deze ondoorzichtige kunst. Ik verkocht dat
jaar - 1979 - voor zeveneneenhalf miljoen gulden aan tickets en
ik besloot twee stappen te wagen om nog wat verder te komen.
Ten eerste kocht ik een pand in de Telegraafstraat(!) te
Tilburg, want we waren alweer uit ons jasje gegroeid en ten
tweede begon ik op Prinsjesdag ‘79 als eerste te adverteren op
Viditel. En niet zo zuinig ook. Iedereen die daarvoor de
mogelijkheden had kon de achtduizend (8000) pagina’s
reisinformatie op zijn televisiescherm krijgen die ik na maanden
van voorbereiding had samengesteld: prijzen, bestemmingen,
hotels, toeristische tips, maar ook honderden Belgenmoppen. Die
waren toen in de mode en het leek me ludiek, dat was ook in de
mode, om mede via dit schertsartikel van me te laten horen.
AD en Elseviers Weekblad schreven, onder andere, in datzelfde jaar
grote artikelen over het discount-fenomeen en het gevolg van een
en ander was dat ik in 1980 een verdubbelde omzet boekte: vijftien
miljoen gulden!

Ik was 30 jaar. In Tilburg zaten inmiddels twaalf meisjes,
vooral telefonisch, reizen te verkopen en in de Leidsestraat te
Amsterdam drie. Dat bijkantoor hadden we in de zomer van 1980
geopend. Clasien, met wie ik inmiddels was getrouwd, belastte
zich speciaal met dit filiaal en twee maanden na de opening
moest zij een nummertjesautomaat neerzetten, net als bij de
slager of het postkantoor, zo druk was het. Ook in Amsterdam
verkochten we alleen voordeelvluchten buiten Europa en het
Middellandse Zeegebied. Een routineticket was in tien minuten
bekeken, een reis om de wereld boeken duurde hooguit twee keer zo
lang, maar nog stonden de mensen soms een uur in de rij om
speciaal door Ad Latjes goedkoop te worden vervoerd. Het was een
rage geworden en de verkoop blijkbaar een attractie, want vaak
kwamen managers en andere personeelsleden van
luchtvaartmaatschappijen tussen de middag even bij ons langs om
te kijken hoe snel we de mensen “verwerkten”. Ik kocht een
grachtenhuisje in Amsterdam voor Clasien en het personeel, een
etage in een nieuw kantoor naast het station van Tilburg en een
sporthal, ook in Tilburg, want de behuizing in de
Telegraafstraat - die ik overigens aanhield - was alweer te
klein geworden.

Het einde van een jongensdroom

En toen ging het mis. Nogal logisch, zult u mischien zeggen, met
al die huizen, maar dat was het niet. Ik had inderdaad
voorzichtiger moeten zijn en de financiering van het onroerend
goed - vier panden in totaal - inbraakbestendiger moeten
regelen, zoals in de loop van dit verhaal zal blijken, maar de
aankopen op zich waren in meer dan een opzicht verantwoord. Een
belangrijk aspect was dat ik er een eigen spaarpot mee bedoelde
te creeren, een kapitaal-achter-de-hand voor het geval er iets
mis mocht gaan met mijn reisburo, want van het garantiefonds
van de ANVR, de Algemene Nederlandse Vereniging van
Reisondernemingen, kon ik per definitie geen lid worden.
Die club was niet bepaald met mij ingenomen, om het zachtjes uit
te drukken. De reisburoos kregen immers om de haverklap muitende
mensen aan de balie die zeiden: “hoe kan dat nou? Bij Latjes kost
het zoveel en jullie vragen voor dezelfde reis twee keer zoveel!”
Dat viel uiteraard niet uit te leggen, behalve dan met de stereotype
verwijzing naar mijn vermeende malafide manier van zakendoen; een
smoes die overigens steeds zwakker werd naarmate mijn positie op de
reismarkt sterker werd en het leger tevreden Latjes-toeristen
groeide. Hoe dan ook, ik kwam er bij de ANVR niet in. Al had ik
alle garanties op tafel gelegd, dan nog had men mij uit
psychologische redenen niet geaccepteerd. Punt uit. Ik moest dus
zelf een financiele buffer zien te vormen en dat was mijn
onroerend goed.
Maar ook zuiver zakelijk gezien leek het kopen van huizen op dat
moment een verstandige zet. Ik had het gevoel dat ik op die
manier niet wild en overmoedig, maar juist behoorlijk
conservatief met mijn geld omsprong.
Het pand naast het station was representatief en gloednieuw. Wij
waren de eerste koper van een ruim kantoor, maar net toen we erin
zouden trekken deed zich een nog mooiere gelegenheid voor: een
sporthal met een riante behuizing voor ons groeiende bedrijf. De
hal verhuurde ik en dat ging goed. Het pand naast het station
deed ik meteen in de verkoop, maar dat ging niet goed, want vrij
plotseling deed zich een malaise in die sector voor en voor mijn
faillissement (najaar ‘81) ben ik dat niet kwijtgeraakt. Maar er
was nog geen man overboord. Ik kon alles ordentelijk behappen. Op
een gedeelte van de panden rustte een hypotheek. De rest was
gefinancierd met eigen vermogen en met een
rekening-courantkrediet van vier ton bij de ABN in Tilburg. De
bank vond het allemaal net zo verantwoord als ikzelf en onze
verstandhouding was uitstekend, zowel zakelijk als prive. Ik weet
dan ook zeker dat het opzeggen van de rekening-courant van
hogerhand kwam, want dat gebeurde er in maart ‘81.

Vanaf die datum moest ik van de vier ton krediet nu eens twintig
dan weer dertig mille en soms nog meer per week aflossen. De man
van de bank in Tilburg zei van de ene dag op de andere: “Volgende
week mag u nog maar 380.000 gulden rood staan.” En de week erop
bepaalde hij weer een nieuwe grens. Ik protesteerde natuurlijk,
maar hij was niet te vermurwen. Ik had, nogmaals, het gevoel dat
hij op de beslissing mijn krediet drastisch in te dammen
persoonlijk geen invloed had, maar daar schoot ik weinig mee op
en uit de economiecolleges herinnerde ik mij nog wel dat een
rekening-courant per dag opzegbaar is. De man stond dus formeel
in zijn recht en meer nog dan het besef welk een financiele ramp
mij te wachten stond, realiseerde ik me op dat moment glashelder
welke fout ik had gemaakt.
Niet dat ik vier huizen had gekocht. Niet dat ik me in mijn
weerbarstige vak vaak als een provo had gedragen en ooit een
radiozender op mijn dak had gehad die drie maanden lang dag en
nacht muziek en reclameteksten had uitgebraakt. Zelfs niet dat ik
ook nog eens drie weken een illegaal tv-station had gehad waarmee
ik alle James Bondfilms de Tilburgse huiskamers had
ingestuurd. Maar wel dat ik mijn onroerend goed niet beter
had beveiligd en dat ik in plaats van een langlopende
financiering of een aparte bv, voor zo iets wankels als een
rekening-courant had gekozen. Ik kon me wel voor mijn kop slaan,
want ik wist meteen dat het afgelopen was. Als je netto drie ton
per jaar verdient, kun je niet vier ton binnen een paar maanden
betalen. Dat vertelde ik ook tegen die bankier. “Zo gaat het mis.
Op die manier ben ik binnen de kortste keren bankroet.” Wat hij
toen opmerkte, wellicht in een zwakke poging het leed wat te
verzachten, zal ik nooit vergeten. “Ach, meneer Latjes,” zei hij,
“er gaan er tegenwoordig zoveel failliet, u kunt er ook nog wel bij.”
Op weg naar huis piekerde ik me suf. Wat ik maar niet begreep en
wat ook de bank me niet wilde of kon uitleggen was waarom ik
ineens zo werd afgeknepen. Ik was een goede klant van de ABN. Ik
deed er al mijn zaken - er ging zestien miljoen gulden bij ons om
- en ik denk dat ik in totaal rond een ton per jaar bij de ABN
binnenbracht aan kosten, provisie en rente. Daar konden zeker
twee mensen op de bank van worden betaald. Ik was een kip met
gouden eieren. Waarom zou de ABN die dan slachten? Er moest iets
bijzonders aan de hand zijn. Pas een half jaar later kwam ik te
weten wie het poeliersmes had gehanteerd.
Op 16 oktober 1981 was het gebeurd met de koopman. Een vrijdag.
Er stond nog veertigduizend gulden open bij de bank. Die moest ik
betalen met het laatste geld dat nog in kas was. Geld dat
vierhonderd klanten hadden gestort, maar waarvoor zij nog geen
ticket hadden gekregen.

Hoe ik in Brussel ben gekomen weet ik niet. Het moet een
godswonder zijn geweest dat ik heelhuids op het vliegveld bij de
Belgische hoofdstad arriveerde, want totaal verdoofd zat ik
achter het stuur van mijn Honda Civic. Het was een milde, matte
najaarsmiddag - die vrijdag in oktober - en om me heen zullen de
meeste automobilisten wel in een vroege weekendstemming hebben
verkeerd, maar als daar al iets van te bespeuren viel heb ik het
niet gemerkt. Ik had het te druk met mezelf. Jankend, grauw van
ellende en misselijk van moeheid reed ik daar en als ik er nu
aan terugdenk kan ik weer huilen. Ik was op de vlucht.
Niet in de eerste plaats uit lafheid, hoop ik, maar vooral uit
pure machteloosheid. Ik had een paar keer geprobeerd dr.
Batenburg, toen de hoogste baas van de ABN, te bereiken in een
wanhopige poging uitstel van executie te krijgen, maar ik kwam
niet verder dan zijn secretaresse. Die belde ijlings naar het
districtskantoor van de bank in Breda en toen ik daar in de
ochtend van 16 oktober aankwam, tegen beter weten in hopende op
het allerlaatste moment nog een regeling te kunnen treffen, werd
mij uiterst koel de deur gewezen.
Het was voorbij, mijn mooie, dwarse avontuur, en ik wist wat er
ging gebeuren. Straks zouden de clienten de tickets komen afhalen
die er niet waren. Ik wilde dat niet van nabij meemaken. Ze
zouden mijn hoofd eisen en ik wilde mijn eigen terechtstelling
niet bijwonen. Ik was toch niet in staat uit te leggen dat het
mijn schuld niet was dat ik ze had getild. Die paradox was me te
machtig. Ik durfde niet; ik kon niet. Verdrietig over mijn
onmacht, ziek dat iets dierbaars me was ontstolen en tegelijk
kwaad op mezelf dat ik het zover had laten komen, reed ik
naar mijn moeder om geld te lenen. Het eerste dat ze zei was:
“jongen, wat zie je eruit!” Dat kon kloppen. Ik was de weken
ervoor door de zorgen tien kilo afgevallen en mijn gezicht
vertoonde de topografie van de verslagenheid. We hebben niet lang
gepraat. We waren het er snel over eens dat tegen de ironie van
het lot niet viel te vechten. Ik had huizen gekocht om niet op de
fles te gaan. Ik was op de fles gegaan omdat ik huizen had
gekocht.

Ik kreeg acht- of tienduizend gulden van haar, dat weet ik niet
meer precies, en in mijn eentje reed ik met betraande ogen naar
Brussel om daar het eerste vliegtuig naar Londen te nemen. Het
was het begin van een treurige trektocht over de wereld die een
maand zou duren; een tot mislukken gedoemde poging het verleden
te ontlopen. Laatst las ik in een boek van Gerrit Komrij: “Heb
erbarmen met de vluchter. Hij neemt de beklemming overal met zich
mee. De vlucht is geen bevrijding.” En zo is het, want waar ik
ook ging, het beeld van vierhonderd gedupeerden reisde met me
mee. Het ergste was nog het idee dat zij niet wisten dat ik er
niet met hun geld vandoor was gegaan. De gedachte aan de puinhoop
die ik had achtergelaten, vergezelde me van Brussel naar Londen,
New York, Zurich, Bombay, Bangkok, Hawaii en Los Angeles.
Zelfs de aanwezigheid van mijn vriendin Nicole - die mij naar
Zwitserland had laten komen om vandaar naar Nederland
terug te keren, maar die ik in Zurich zover had gekregen dat ze
de rest van mijn radeloze reis meemaakte - kon het spook van de
kladderadatsj niet verdrijven. Dat wonderlijke woord, ik weet
niet eens of ik het goed schrijf, viel me ergens onderweg in en
liet me niet meer los. Vermoedelijk omdat de kinderlijke klank
net zo bizar combineerde met de onheilspellende inhoud als de
frivole schijn met mijn vreugdeloze zwerftocht.
Nicole. Aan haar heb ik veel steun gehad toen ik door de
krankzinnige spanning in ons bedrijf rond ‘81 Clasien was kwijt
geraakt en toen ik daarna ook nog eens mijn hoofd dreigde te
verliezen. Nicole sprak me moed in, niet in het minst toen we -
nadat het faillissement over de zaak was uitgesproken - op een
zonnige zondag van Californie naar Nederland terugvlogen. Want de
thuiskomst was niet gemakkelijk. Mijn ouders en mijn vier broers
en zusjes reageerden gelukkig heel hartelijk, hoewel ze
natuurlijk niet buiten schot waren gebleven. Door mijn toedoen
had de familienaam aanzienlijke averij opgelopen, waarvan met
name mijn vader nogal last had gehad. Maar het leed onder de
Latjes bleek spoedig geleden. Ook mijn vrienden en kennissen leken
blij me weer te zien. Een van hen, die door mijn faillissement
een flink financieel verlies had geleden, heeft me er later zelfs
weer bovenop geholpen. Het probleem zat ‘m in de dorpsroddel. Die
had verwoestender toegeslagen dan ik in mijn ergste nachtmerrie
had gedroomd. Ik was er met een miljoen tussenuit geknepen.
Overal had ik geheime bankrekeningen, dikke auto’s en dure
villa’s. Tilburg gonsde van de geruchten en de flauwe grappen
(Sinterklaas zal dit jaar niet komen; hij heeft bij Ad Latjes
geboekt), alsmede de gruwelijkste woordspelingen (“Ad Gladjes”)
waren niet van de lucht.

Twee keer door de mangel

De waarheid was dat ik totaal berooid was. Ik had geen geld,
behalve na enige tijd een uitkering van de gemeente. Ik had geen
huizen, maar een flat van een bouwvereniging. Mijn enige
buitenlandse bezitting - een houten bungalowtje in Florida dat ik
in mijn goede jaren had gekocht en betaald - was onder de
schuldeisers verdeeld. Ik had geen vrouw meer en ook Nicole was
uit mijn leven verdwenen. Ik had geen werk en, last but not
least, ik had geen greintje aanzien over bij de vele mensen die
niet wisten hoe de zaak in elkaar zat. Het enige dat ik had was
tijd. Ik kon volop nadenken over wat er fout was gegaan en, als
ik een enkele keer een optimistische bui had, hoe ik terug zou
komen. Hoe ik de gesjochte klanten kon helpen? Hoe het nu
allemaal verder moest?
Maar voor ik aan de toekomst kon beginnen, moest ik eerst nog
twee prive-rekeningen uit het verleden vereffenen. En hoe. Zelfs
de duivel zou moeite hebben zo’n scenario te verzinnen. Op een
ochtend achterin november 1981, een vrijdagochtend, werd zowel
mijn persoonlijk faillissement (zakelijk was dat, zoals gezegd,
al eerder gebeurd) als mijn scheiding met Clasien uitgesproken!
Om half twaalf stond de ene zaak op de rol van de rechtbank, om
twaalf uur de volgende. Binnen een uur ging ik twee keer door de
mangel. Mijn ellende kon die dag werkelijk niet op. Het was een
waardige evenaring van het oude record, dat van vrijdag 16
oktober 1981.

De wraak van een machtsmonopolist

Geruime tijd nadat ik bankroet was verklaard, hoorde ik eindelijk
wie dat indirect had bewerkstelligd en waarom de kredietkraan van
de ABN indertijd zo abrupt was dichtgedraaid. Van verschillende
kanten vernam ik dat de KLM erachter had gezeten. De toenmalige
directeur Nederland van onze nationale luchtvaartmaatschappij heeft
dat bovendien tegenover journalisten laten doorschemeren. Het
verbaast me ook niets, al weet ik niet precies welke persoon welk
commando heeft gegeven. Ik denk wel dat het op topniveau is geweest
en dat KLM-president Orlandini er als commissaris van
de ABN in het voorjaar van 1981 persoonlijk op heeft aangedrongen
die lastige Latjes nu eindelijk eens financieel te liquideren. De
ABN, huisbankier van de KLM, honoreerde dit dwingende signaal
door mij langzaam te wurgen en wel met de voorhanden zijnde
strop: mijn rekening-courant! Het is niet de eerste keer dat ik
van deze kwalijke combine KLM-ABN gewag maak en geen van beide
concerns heeft het ooit ontkend. Ook Orlandini zou zeker hebben
geprotesteerd als hij het niet had gedaan.
De KLM wilde me kwijt. Eind ‘79 had ze al geprobeerd mij uit te
kopen. Dat was tijdens een beurs in Londen. De Europese
vertegenwoordiger van de nationale Peruaanse
luchtvaartmaatschappij nodigde mij toen uit voor een diner in het
Ritz Hotel, het duurste van heel Engeland. Na enige inleidende
verhalen vertelde hij mij dat hij door de KLM was gemachtigd mij
vijf miljoen dollar te bieden als ik bereid was mijn
discount-handel te staken. Ik zei dat ik daar niets voor voelde
en vanaf dat moment was de totale oorlog tussen de KLM en mij
uitgebroken.
In januari of februari 1981, dus kort voor ik van de ABN te horen
kreeg dat mijn rekening-courant moest worden afgebouwd, kwam ik
opnieuw in botsing met de KLM. Ik stond op een beurs in Utrecht
in mijn eigen stand te praten met de manager-Nederland van
British Airways toen iemand van de KLM passeerde. De volgende dag
werd de Engelsman door de KLM opgebeld met de boosaardige
boodschap: als jullie zaken doen met Latjes, hangen we jullie op
aan de hoogste boom van Amsterdam.
Nu was dat niets bijzonders, want al in ‘75 werd Singapore
Airlines bedreigd met het intrekken van de landingsrechten als
die maatschappij tickets aan mij zou leveren. En de Sabena kreeg
in die jaren op haar kantoor aan het Leidseplein regelmatig
KLM’ers op bezoek die dan met de vuist op tafel sloegen en riepen
dat de Belgen niets aan mij mochten verkopen. Elke maand hoorde
ik wel van deze of gene maatschappij dat ze op een receptie of
een vergadering door de KLM was gesommeerd mij links te laten
liggen.

Terug naar Utrecht, naar de beurs in ‘81. Nadat de man van
British Airways van de KLM te horen had gekregen dat hij gevaar
liep te worden opgeknoopt, kwam ik hem weer tegen. Hij vertelde
mij het verhaal en toen dacht ik: dit wordt te gek! Ik moet een
tegenzet doen om te tonen dat ik niet over me laat lopen. Ik heb
toen op de voorpagina van De Telegraaf het traject Amsterdam-New
York voor 650 gulden aangeboden. Per KLM! Dat was vijftig
gulden onder het tarief waarmee de KLM zelf adverteerde. Elk
ticket kostte me dus vijf tientjes, maar dat was het me dubbel en
dwars waard want ik suggereerde met mijn actie niet alleen dat de
KLM zaken met mij deed, maar ook nog dat zij onder de prijs aan
mij verkocht. Financieel leed ik verlies, maar psychologisch
boekte ik winst, want de KLM werd doodziek van de telefoontjes
die zij kreeg. Het verhaal van al die opbellende luchtvaartagenten
was steeds hetzelfde: “wij horen nu al bijna tien jaar dat Latjes
door ons moet worden geboycot en nu ga je zelf met hem in zee.”
De KLM-woordvoerder zei natuurlijk dat ik hem een poets had
gebakken, maar hoe harder hij dat riep hoe minder men hem
geloofde. Mijn bedoeling de KLM een koekje van eigen deeg te
serveren was geslaagd. Ik kreeg wel een kort geding aan mijn
broek, maar zelfs dat pakte in mijn voordeel uit. Goed, ik mocht
de naam van de KLM niet meer misbruiken en dat heb ik toegezegd,
maar de KLM kreeg een veel vuilere veeg uit de pan. “Als meneer
Latjes zo graag onder de prijs verkoopt,” zei de
rechtbankpresident, “laat hem dan toch zijn gang gaan.” Je hoorde
de KLM-advocaat tandenknarsen, want wat de rechter zei was in
feite het opblazen van het hele IATA-systeem: de internationale
afspraak van alle georganiseerde luchtvaartmaatschappijen om
tickets tegen vastgestelde tarieven te verkopen. (Alleen in het
eigen land houdt men zich daar trouwens aan. De KLM ontduikt
die fraaie regel net zo vrolijk als haar collega’s, maar niet in
Nederland. Hier is ze roomser dan de paus; buiten de grenzen
is ze echter net zo’n cowboy als iedereen.)
De uitslag van het kort geding leidde helaas niet tot het
openbreken van de markt. Wel tot een verscherping van de
guerrilla tussen mij en de rest van de reiswereld, met de KLM als
sluipschutter in de voorste gelederen. Als eenzame partizaan aan
het front van de voordelige vluchten, richtte alle agressie zich op
mij. Elke klant die bij een reisburo wegliep omdat hij ergens
anders toevallig wat goedkoper terecht kon, werd mij verweten.
Zelfs voor het eigen falen van de reisburoos - luiheid,
slordigheid - werd ik als excuus aangevoerd. Ik was vogelvrij en kreeg
van alles de schuld. Een half jaar geleden nog werd iemand met
een verkeerd ingevuld ticket voor Spanje op Schiphol bits
toegevoegd: “dat hebt u zeker bij Latjes gekocht,” terwijl ik, en
dat weten ze daar donders goed, helemaal geen reizen naar Spanje
verkoop.
Latjes was de luis in de pels van de business en diende verdelgd
te worden. Aldus geschiedde en de wraak van de KLM moet zoet zijn
geweest, want met een klap was niet alleen mijn zaak, mijn baby,
maar ook mijn goede naam bij het publiek naar de knoppen.
“Latjes” was ‘n synoniem geworden voor listige ladenlichter. De
lamzak van de luchtvaart. Zelfs nu, na bijna negen jaar, heb ik
daar nog last van, laat staan toen de wond nog vers was. Ik las
en hoorde de vreselijkste verhalen en ik dacht, met dezelfde
huiver die je bevangt als je je een boze droom herinnert: het
gaat over mij! Dat heb ik allemaal opgeroepen. Komt dit nog ooit
goed?

Er waren momenten dat ik liever dood was, zo beroerd voelde
ik me. Geestelijk wankelde ik langs de afgrond en materieel was
ik er al niet veel beter aan toe. De kleren aan mijn lijf waren
de enige dingen die ik nog had. En een bed. Een bed had ik mogen
houden van de deurwaarder. Ik weet nog hoe belachelijk blij ik
daarmee was. Het komt misschien verkeerd over, maar het is
absoluut niet ongevoelig of harteloos bedoeld als ik vermoed dat
ik meer heb ingeleverd dan de meeste klanten die ik in de steek
heb gelaten. Er waren natuurlijk dramatische gevallen bij. Mensen
die jarenlang hadden gespaard en nu de reis van hun leven in
rook zagen opgaan. Ze zaten diep in de misere en ik heb later dan
ook van alles geprobeerd ze zo goed mogelijk schadeloos te
stellen. De anderen trouwens ook. Maar de meeste clienten,
die tevergeefs hun ticket kwamen halen, waren vooral geweldig
kwaad, woedend dat ik hun vakantie had verziekt.
Veel van die mensen, echt tientallen, heb ik nadien gesproken en
hun verhaal kwam meestal hierop neer: we vonden je een enorme
zak, maar we hebben op de een of andere manier nog een slinger aan
die narigheid kunnen geven en we geloven je als je zegt dat je er niet
met onze centen vandoor bent gegaan.
Maar ik...ik had er niet alleen niets aan overgehouden, ik was
alles kwijtgeraakt wat ik had. Job Latjes. Maar Job, wist ik, was
er weer bovenop gekomen, dus waarom Latjes niet? En langzaam,
heel langzaam, kroop ik uit het dal omhoog. Langzaam keerde ook
mijn levenslust terug. Sterker, ik wilde terug in de reiswereld.
Kennissen met wie ik daarover sprak, verklaarden me voor
stapelgek en helemaal ongelijk kon ik ze niet geven, maar ik had
drie goede redenen om het toch te doen. Ten eerste kende ik geen
ander vak. Ten tweede had de slangenkuil van het discount-wezen
ook zijn creatieve en spannende kanten en ten derde had ik tot
mijn verrassing bemerkt dat geen enkel ander reisbureau in het
gat was gesprongen dat ik had achtergelaten.
Ik bleek nog steeds de enige in de Nederlandse reiswereld die de
weg wist in het doolhof van de lage tarieven. Mijn specialiteit -
het vinden en verkopen van de goedkoopste reizen naar verre
bestemmingen - was niet door anderen geannexeerd, op zich een
blamage voor de rest van de reiswereld, en ik besloot de draad op
te pakken waar ik hem had moeten laten schieten.
In april ‘82 durfde ik mijn gezicht weer te laten zien op de
reismarkt. Kort daarvoor, maar dit terzijde, had ik mijn stem al
laten horen door een carnavalsplaatje vol te zingen met bestaande
teksten en deuntjes. Het had niets met toerisme of met mijn
problemen te maken, ik vond het gewoon leuk, maar toen uitlekte
dat ik de zanger was zond de Vara een stukje uit met als
commentaar: “dit was Ad Latjes met The Tickets en het Koor van
Gedupeerden.” Een grapje waar ik, eindelijk, weer om kon lachen,
zij het nog steeds niet echt smakelijk.
Maar terzake. Ik liet mijn gezicht dus weer zien en gelijk viel
ik op mijn bek. Tot tweemaal toe! De man met wie ik op het
Piusplein in Tilburg een reisburo begon had teveel geld
en gedroeg zich uitgesproken poenig. Dat duurde niet lang. En de
man met wie ik in september ‘82 op de Nieuwe Zijds Voorburgwal in
Amsterdam Atlantis Travel begon had te weinig geld en kon de 25
mille voor de Kamer van Koophandel niet betalen. Dat duurde ook
niet zo lang, een jaar. Aan die tweede valse start hield ik zelfs
een boete van 12.000 gulden en twee maanden voorwaardelijk over,
want ik had de papieren en de, illegaal draaiende, zaak stond op
mijn naam.

Van marktlijder tot marktleider

Ik was te gretig geweest, te goed van vertrouwen en ik begon
ernstig te twijfelen aan mijn kijk op mensen in het algemeen en
op mezelf in het bijzonder. Weer was ik terug bij af en weer had
ik schade opgelopen, en dan bedoel ik niet eens die boete waar ik
nog jarenlang aan vast zou zitten. Ik leek nu definitief
gediskwalificeerd.
Toen ik echt niet meer wist waar ik het zoeken moest van de
ellende, kwam Het Geluk weer eens langs. Soms laat het me
deerlijk in de steek, maar dan ineens klopt het weer aan de
deur. Dit keer diende het zich aan in de persoon van Ruud Storm,
een vriend die door mijn faillissement in ‘81 twee ton had
verloren en desondanks vriend was gebleven. Hij bood aan me
financieel te helpen. Ik was dolgelukkig met uitgerekend zijn
steun en samen zijn we op 15 mei 1984 op het Damrak in Amsterdam
Malibu Travel begonnen. Toen Storm me geld leende zei hij: “als
ik het kwijt ben, kijk ik je er niet op aan. Ik weet dat je je
best doet. Dan hebben we samen pech gehad.”
Ik heb mijn best gedaan. Malibu staat als een huis. Ruud heeft
zijn investering er allang uit en we zijn betere vrienden dan
ooit. Maar het mooiste is toch dat we geen enkel krediet nodig
hebben. We kunnen onszelf financieel volledig bedruipen en voor
een “bankoverval” hoeven we niet meer te vrezen.
Malibu is bovendien een Amerikaanse bv. Een advocatenkantoor
in de VS, dat ik destijds in de arm heb genomen, had dat in een
week voor elkaar.
Ik ontwijk daarmee niet de Nederlandse fiscus, want ik betaal hier
gewoon belasting en al mijn andere verplichtingen, maar ik wapen me
op die manier wel tegen de KLM.
Het slinkse een-tweetje dat zij destijds met de ABN
speelde en dat mij de nek kostte, heb ik - toen ik het eenmaal
doorhad - alleen daarom niet voor de rechter gebracht omdat je er
in Nederland geen cent mee opschiet als je zo’n zaak wint. Nu zou
ik de KLM, bij oneerlijk zakendoen, volgens de Amerikaanse
wetgeving kunnen aanpakken en miljoenen dollars schadevergoeding
kunnen eisen.

Een interessante troef achter de hand, want ik lig nog regelmatig
met de Koninklijke in de clinch. En eigenlijk altijd over
hetzelfde probleem: de vliegreis naar Accra, de hoofdstad van
de Afrikaanse staat Ghana. De KLM rekent in Nederland voor de
retourroute Amsterdam-Accra 4300 gulden, maar biedt het traject
Londen-Amsterdam-Ghana, heen en terug, in Engeland aan voor 2400
gulden! Een frappant geval van prijsdumping, dat ik overigens met
genoegen exploiteer en waar ik al sinds 1972 honderden in Nederland
wonende Ghanezen per jaar blij mee maak. Maar in plaats dat ook
de KLM me dankbaar is dat ik haar lege stoelen op die route vul -
geen enkele Ghanees vliegt immers voor het volle pond met de KLM
van Amsterdam naar Accra als hij met Aeroflot, Balkan, Swissair
of de KLM voor een weggeefprijs thuis kan komen - zit ze me de
laatste twee jaar (on)behoorlijk dwars. Passagiers met een door
mij in Londen gekocht ticket voor Accra moesten volgens haar ook
in Londen opstappen; ik vond daarentegen dat die mensen hun reis
gewoon op Schiphol konden beginnen omdat zij een betaald
en dus geldig KLM-document hadden.
Het is de kern van ons conflict, dat merkwaardigerwijs niet geldt
voor andere Afrikaanse en alle overige routes per KLM voor de
halve prijs, omdat het in die gevallen om minder grote aantallen
passagiers gaat. Een opportunisme dat onze nationale trots
vaardig en royaal hanteert. In mei 1988 liet zij plotseling vijf
klanten met het goedkope ticket Londen-Amsterdam-Accra op
Schiphol staan, tenzij ze bereid waren de volle mep vanaf
Nederland naar Ghana te betalen. Ik heb die mensen toch een
voordelige reis (met een andere maatschappij) kunnen
bezorgen, maar vanaf die dag kwamen de KLM en ik elkaar
voortdurend voor de rechter tegen.
Het voert te ver alle gedingen hier uitgebreid te bespreken, ook
al omdat er na al die tijd een soort juridisch
gelijkspel uit de bus is gekomen. Althans op nationaal niveau. Ik
vertrouw er echter op dat de Europese juristen, aan wie wij nu
het geschil met de KLM over Accra hebben voorgelegd, ons
uiteindelijk in het gelijk zullen stellen. In de praktijk hebben
wij dat al. Alle passagiers voor Ghana met een ticket vanaf Londen
mogen namelijk sinds kort van de KLM in Amsterdam opstappen.
“Wij willen de reizigers niet de dupe laten worden van ons
meningsverschil,” heet het, lichtelijk farizeisch, want aan de
andere kant verkoopt zij ons in Londen maar mondjesmaat
discount-tickets voor Accra, waardoor de client die vlug (want
rechtstreeks) en voordelig naar Ghana wil vliegen wel degelijk
wordt benadeeld.

Voor ons bedrijf is dat gedoe een hinderlijk obstakel, maar niet
meer dan dat. De internationale lage-tarievenmarkt is ruim genoeg
om florissant te kunnen draaien en aangezien wij wereldwijd geen
Nederlandse concurrentie kennen is de KLM voor Malibu Travel
anno 1990 slechts een “veelmotorige mug”, om maar eens een
bekende uitspraak van Luns te parafraseren. Dat wij mondiaal een
monopoliepositie bezitten is geen grootspraak. Weliswaar hebben
ook andere reisburoos op deelterreinen toegang gekregen tot de
korting-markt sinds die door ons is gepopulariseerd, bijvoorbeeld
door gespecialiseerd personeel aan te trekken of weg te kopen,
maar qua know how en organisatie is de hegemonie van ons
buro nog altijd onaangetast.
Als ik tickets koop in Singapore, Dusseldorp, Los Angeles of
andere hot spots in het discount-circuit, hoor
ik nooit dat andere agenten uit Nederland daar komen. Dat komt
omdat wij de deur door de jaren heen toch aardig dicht hebben
weten te houden. Met “wij” bedoel ik European Travel
Network (ETN), een oorspronkelijk Europees, maar nu
intercontinentaal, exclusief consortium van vele tientallen net
zulke vrije vogels als ik, dat wereldwijd opereert en overal de
goedkoopste graantjes op vlieggebied ontdekt en oppikt.
Zoals ik het nu opschrijf, klinkt het misschien een beetje
fladderig en lukraak, maar de werkelijkheid is dat wij
dagelijks contact hebben met 92 internationale
luchtvaartmaatschappijen en voortdurend via een uitgekiend
(Nederlands) computerprogramma met elkaar in contact staan. Dat
programma sorteert nauwgezet waar ter wereld welke route van
welke maatschappij het goedkoopst is en rekent dan ook nog
pijlsnel uit wat al die (15000!) tarieven kosten in de valuta van
het desbetreffende land.
Vier jaar geleden ben ik ermee begonnen, met dat netwerk, en
sindsdien heeft het zich ontwikkeld tot een efficient en hecht
verbond van lokale deskundigen, dat garant staat voor het beste
produkt op ons gebied. ETN geeft nu ook een discount-kaart uit,
voor zestig gulden, waarmee de klant op de plaats van
bestemming een aanzienlijke korting kan krijgen op zijn hotel, op
de trips die hij wil maken en op tal van andere toeristische
mogelijkheden. De kaart is een groot succes - die zes tientjes
zijn er zo uit - en onze agent in Miami voorspelt dat we tegen
het eind van dit jaar alleen al in Amerika ruim tweeduizend
leden hebben.
Misschien is het nu wat duidelijker geworden waarom wij in alle
onbescheidenheid menen dat wij van de Nederlandse
discount-reisburoos de marktleider zijn op het terrein van de
verste reizen voor de laagste prijzen. Er is eenvoudig niemand
anders in dit land, om het nog wat huiselijker te formuleren, die
zo’n gunstig uitzicht over de hele wereld heeft als ik. In plaats
van eindeloos te bladeren in ellenlange lijsten zien mijn vijf
medewerksters en ik nu in een oogopslag op het computerscherm
dat Alitalia op dat moment de voordeligste vlucht naar
Australie aanbiedt. Opstappen in Amsterdam, overstappen in Rome
en dan naar het andere eind van de wereld voor maar 2140 gulden.
Ander voorbeeld. Op de route Amsterdam-Bangkok vliegen maar
liefst 26 luchtvaartmaatschappijen - tarieftechnisch - onder elkaar
door op zoek naar de gunst van de vliegende vakantieganger.
Zonder ons European Travel Network-systeem zou het onmogelijk
zijn a la minute te weten wie commercieel het diepst durft te
duiken (1250 gulden? 1500? 1800?) voor een retourticket dat
officieel 4000 gulden kost. Trouwens, niet alleen naar de klant toe
maken wij gebruik van de laatste vindingen op technologisch
gebied, ook de potentiele reiziger kan via de meest geavanceerde
apparatuur (zes sprekende computers) dag en nacht bij ons
terecht voor gerichte informatie. (elders in dit boekje ga ik
daar dieper op in)

Betrekkelijkheid

Alles goed en wel, maar wat ben ik, A.A.J.Latjes, er nu zelf
wijzer van geworden? Het is een vraag die ik mezelf wel eens
stel. Wereldvreemd studentje van 20 jaar in 1970. Ticketboer met
15 miljoen gulden omzet in 1980. Daarna een poosje berooide
schooier en dan weer man in bonus met vierduizend clienten, goed
voor zes miljoen gulden, in 1990.
Opkomst, Afgang & Terugkeer in nauwelijks twintig jaar. Wat heeft
die turbulente reeks bij mij aangericht? Het oprechte antwoord is
dat ik ben veranderd. Zakelijk, maar ook privÈ, ben ik een stuk
rustiger geworden.
Alles wat ik heb kunnen meemaken in de reiswereld heb ik
meegemaakt, de toppen en de dalen, en dat doet je de
betrekkelijkheid der dingen wel inzien. Ik streef niet meer
rusteloos naar een hoofdkantoor met honderd meiden en vijftig
filialen. Ik wens u veel personeel toe, is een typisch
Amsterdams gezegde, en het venijn dat daarin schuilt heb ik
leren kennen. Wat ik wel wil is een gezonde, normale groei van
mijn bedrijf. Geen bijkantoren meer, dat kost alleen maar
hoofdbrekens, maar een goed geleid centraal punt waar over een
paar jaar zeven, acht meisjes gespecialiseerde service verlenen
en waar de techniek de rest doet.
Ik werk nog steeds hard, meen ik, maar ik vind het nu veel
belangrijker dan vroeger om ook eens een beetje tijd voor mezelf,
mijn vrouw Henriette en mijn dochtertje Wendy van
zeven te hebben. Een keertje lekker met zijn allen uit eten, een
wandeling door het bos, een boek of een uurtje tv. Ik pak
zo nu en dan de kans te genieten van het leven. Daar had ik
het een paar jaar geleden altijd “te druk” voor.
In die zin heeft heeft het negatieve mij veel positiefs
gebracht. Het raadselachtige rondo van het bestaan heeft mij weer
het geluk van juni geschonken; de mooiste tijd die ik ken, zoals
ik in de eerste regel van dit verhaal schreef. Ik hoop, voor u
en voor mij, dat het nog lang zomer mag blijven.

Wie is Ad Latjes?

Vriend en vijand geven hun mening.

Klant (m):
“Dat noem ik nog eens service!”

“Ik reis geregeld voor mijn plezier en dan moet je prijsbewust
zijn, anders kan het niet. Dan ga je winkelen, zoals ik dat noem.
Op een zeker moment ben ik bij Ad Latjes terecht gekomen - hoe
weet ik niet meer, vermoedelijk via de krant - maar belangrijker
is dat ik niet meer ben weggegaan. Ik ben zeer tevreden en ik
heb veel mensen aangeraden voortaan bij hem te boeken. Dan zijn
er wel die zeggen: “o jee, Ad Latjes, zou ik dat nu wel doen?”
“Doe maar,” zeg ik dan, en na terugkeer zijn ze allemaal bekeerd en
fanatieke Latjes-fans geworden. Zelf heb ik eens meegemaakt dat
een van de meisjes aan de balie me een ticket gaf, maar vergat af
te rekenen. Dat noem ik nog eens service!”

Klant (v):
“Hij mag wel eens een nieuw tapijtje neerleggen.”

“Ik stond wel raar te kijken toen ik hier zes jaar geleden voor
het eerst kwam. Toen hadden ze nog maar de helft van de
tegenwoordige ruimte en de vrouw van Ad - of zijn vriendin, daar
wil ik afwezen - had een kind bij zich. In de box. Toen ik eraan
gewend was, vond ik het eigenlijk wel mooi.
Ik ben bij Latjes terecht gekomen omdat hij in De Telegraaf stond.
De naam sprak me wel aan: Malibu. Dat leek me wel romantisch en het
kantoor zat ook lekker dicht bij het Centraal Station, want ik woon
in Voorhout en telefonisch kwam ik er niet door. Dat is wel een
minpunt: er zijn altijd veel wachtenden voor je. Je kunt beter de
trein nemen.
Later kwam ik er pas achter wie Latjes was, maar het
deerde me niet. Ik ben nogal sociaal voelend en zelf ben ik ook
wel eens weggepest. Dat was een reden temeer om hier mijn
tickets vandaan te halen.
Verder vind ik dat hij wel eens een nieuw tapijtje mag neerleggen.”

Moeder Latjes:
“Als je er niet boven staat, ga je er onderdoor.”

“Ik denk dat Ad het reislustige van mij heeft, want ik heb altijd
tegen mijn kinderen gezegd: “als jullie groot zijn, gaat mamma
op reis!” Vreemde volkeren en culturen, dat heeft mij altijd
geboeid. Ik was bijna vijfentwintig jaar getrouwd eer het
ervan kwam, maar toen heb ik het er ook van genomen. Ik heb zeven
boekjes geschreven over de reizen die ik sindsdien heb gemaakt. Er
staan verhalen in over Israel, noord- en zuid-Amerika,
Afrika, India, Nepal, Indonesie, de Fiji-eilanden enzovoort. Wij
gingen altijd met zijn tweetjes, Ad en ik. Mijn man was daar
niet zo’n type voor. Met een huurauto gingen we de binnenlanden
in en daar maakten we de dolste avonturen mee. Soms, als Ad geen
zin had of te moe was, trok ik er alleen op uit. Ik heb nu een
computer aangeschaft om te schrijven. Dat scheelt tijd, want
ik heb nog zoveel andere dingen te doen. Handwerken,
fotograferen, in mijn tuin werken, de dag is eigenlijk te
kort.

Ik ben blij voor Ad dat het nu weer goed met hem gaat. Hij
heeft die zaak van de grond af aan opgebouwd en toen het misliep
vond ik dat vreselijk voor hem. Maar ik heb altijd gezegd: “je
moet niet treuren, jongen. Als je maar een goed mens in de
maatschappij bent die iets voor anderen kan betekenen, komt
alles terecht.” De telefoon stond in die dagen roodgloeiend. Van
de pers zijn ze hier ook geweest, maar er stonden soms heel
verkeerde dingen in de krant. Dan kwam ik in opstand en pakte
ik mijn pen. Het was dan wel Ad zijn eigen schuld, want je moet
mensen geen kwade kansen geven, maar je mag niet zomaar
schrijven dat iemand oneerlijk is.

Ik heb de krant in Tilburg aangeboden mijn boekjes te publiceren
en van het geld een fonds te vormen voor de gedupeerden. Dat
wilde men wel, maar dan als feuilleton en dat zou, bij nader
inzien, te lang gaan duren. Dan zou de zaak niet meer actueel
zijn, vond men. Maar als ze geweten hadden dat het zo lang zou
duren, hadden ze het natuurlijk wel gedaan.
Mijn man trok het zich meer aan dan ik, het faillissement, maar
ik denk dat hij er niet genoeg boven stond. En als je er niet
boven staat, ga je er onderdoor. Ik wist wat ik aan Ad had en
dat was voor mij genoeg. De rest komt wel goed, dacht ik. En zo
is het ook gegaan.
Ik verheug me al op onze volgende reis. Naar Moskou.”

C.G.Hundepool, directeur-hoofdredacteur van het blad Zakenreis:
“De KLM is nooit te pakken!”

“De vorige KLM-directeur Nederland heeft in mijn bijzijn eens
woedend uitgeroepen dat hij er alles aan zou doen Latjes waar dan
ook te pakken. Ad had toen net zijn Amsterdamse kantoor
betrokken, pal naast dat van de KLM. Die zat er verschrikkelijk
mee dat uitgerekend Latjes, een ergenis van het ergste soort,
haar buurman was geworden. Later, toen ik hoorde dat er
financiele problemen waren die met het onroerend goed
samenhingen, heb ik tegen Latjes gezegd dat het best zou kunnen
zijn dat een en ander met elkaar samenhing. Het is een vermoeden,
maar als je in mijn hart kijkt ben ik ervan overtuigd dat het zo is
gegaan. Ik loop al vijfendertig jaar in dit vak mee en de KLM is
nooit te pakken, maar het is wel het meest voor de hand
liggende.

Ad is een van de meest intelligente knapen in de reisindustrie en
hij weet feilloos gebruik te maken van de mazen in het net.
Hij heeft immers uitgevonden dat je over de grens goedkoop aan
tickets kunt komen. De KLM reageerde hierop met prikacties, net
zo lang tot zij het touw kon aantrekken.
Er zijn hem banen aangeboden, onder andere bij Arke, en hij zou bij
de top-tien touroperators kunnen behoren als hij zou willen.
Maar hij zit precies aan de andere kant en nu krijgt hij alles over
zich heen. Ik zie hem nog in het Amsterdam Hilton staan om een
computersysteem over reserveringen te demonstreren. Hij deed dat
in de hal, want waar hij eigenlijk had moeten staan werd hij
niet toegelaten.”

KLM-woordvoerster:
“Dat zou zeer onnetjes van ons zijn.”

“Ik kan me niet voorstellen dat wie dan ook van ons bij de KLM
behoefte heeft om een mening te geven over iemand die zaken doet
op de wijze die de heer Latjes verkiest. De mening over dat
zakendoen heeft de KLM duidelijk en officieel naar voren
gebracht in de korte gedingen die door de heer Latjes tegen de
KLM zijn aangespannen. U kunt zich voorstellen dat wij ons
verder absoluut onthouden van welke visie dan ook op de man als
persoon. Het zou zeer onnetjes van ons zijn als wij dat wel
deden.”

Ronald Raadsheer, sales-manager Benelux van Singapore Airlines:
“Latjes is voorzichtiger geworden.”

“Ad Latjes is een reis-entrepreneur. Hij onderneemt veel
initiatieven om het reizen voor de consument gemakkelijker en
voordeliger te maken. Hij maakt daarmee gebruik van de
mogelijkheden die aanwezig zijn en dat is toch wel te
apprecieren. Aan de andere kant zijn er ook dingen die wat
negatief naar voren komen en dan denk ik met name aan zijn
faillissement destijds. Ik vermoed dat hij toen wat te ver was
doorgeschoten in zijn idealen en teveel hooi op zijn vork had
genomen waardoor hij door de bomen het bos niet meer zag.
Ik denk overigens dat zijn reputatie nu aanzienlijk is verbeterd.
Hij is voorzichtiger geworden en persoonlijk kan ik alleen maar
positief over hem oordelen, hoewel ik hem niet bijzonder goed
ken en ook rechtstreeks geen zaken met hem doe.”

Broer drs.Peter Latjes, redacteur binnenland en
parlement van het Katholiek Nieuwsblad:
“Ad is bij veel mensen onstuitbaar populair.”

“Ik word vaak aangesproken van: goh, Ad latjes, is dat soms
familie van je? Dan zeg ik volmondig: “ja, dat is mijn oudste
broer,” want ik ben erg op hem gesteld. Wij liggen elkaar goed en
wij hebben regelmatig contact. Ik ben wel veel geplaagd met die
affaire van toen, maar ik had er persoonlijk absoluut geen
probleem mee dat Ad failliet ging om de doodeenvoudige reden dat hij
niemand de hersens heeft ingeslagen en niemand moedwillig heeft
getild. Hij heeft niets onwettigs gedaan en ook niets dat met
mijn eigen levensovertuiging in strijd is.
Ik heb die zaak destijds van nabij gevolgd en voor mezelf een
duidelijke conclusie getrokken. Die durf ik gerust hardop te
zeggen en ik hoop zelfs dat ze me daar nog eens een proces wegens
smaad over aandoen. Kijk, de bank van mijn broer was de ABN en
die draaide de geldkraan op een zeker moment dicht omdat
Batenburg, toen president-directeur van de ABN en commissaris bij
de KLM, van zijn vriendje Orlandini, toen president-directeur van
de KLM en commissaris bij de ABN, had begrepen dat Latjes zo’n
ontzettende lastpost was voor de KLM. En toen hing Ad. Dit heb
ik voor mezelf gedestilleerd uit de feiten. Ik heb het ook
diverse malen in het openbaar verkondigd, in de krant en voor de
radio, maar nooit heeft iemand het ontkend. Je kunt van mij
aannemen dat het waar is.
Ik heb Ad meegemaakt op zijn hoogtepunt en op zijn dieptepunt,
maar hij heeft net als ik de neiging niet te hechten aan geld als
doel, alleen als middel. Dat heeft hem er overheen geholpen in de
moeilijke momenten van zijn leven. Verder is hij vaak te goeder
trouw, omdat hij een groot vertrouwen in mensen heeft en dat komt
weer omdat hij zelf goudeerlijk is. In zijn omgang met mensen is
hij sterk op zichzelf gericht, hoewel hij ook weer uitermate
charmant kan zijn, jongensachtig. Dat jongensachtige
maakt hem bij heel veel mensen onstuitbaar populair. Hij heeft
vrienden die hem door dik en dun steunen en toen hij in 1982,
zonder succes overigens, aan de Tilburgse
gemeenteraadsverkiezingen meedeed, waren er toch 1200, 1300
mensen die op hem stemden.
Aan de andere kant is hij iemand die juist door die in
zichzelf gekeerdheid moeilijk contact maakt en zich te weinig
rekenschap geeft van zijn leefomgeving. In zijn hart is hij een
sterk sociaal bewogen man, alleen was daar in zijn leven, in
twintig jaar keihard zakenleven, vaak te weinig ruimte voor.”

Amerikaanse klant (v):
“Ik ben onder de indruk van de computers hier.”

“Ik kwam uit het Centraal Station, wandelde over het Damrak en
zag het uithangbord: cheapest air fares. Daar moet ik zijn,
dacht ik. Ik kom nu uit Londen en ga naar Duitsland,
Frankrijk en Spanje. Vandaar keer ik terug naar Amerika en dan
zie ik wel weer. De Malibu-service is snel en direct. En ik heb er
wel een beetje verstand van, want ik doe eigenlijk niets anders
dan reizen. Zo nu en dan moet ik wel eens wat werken om
verder te kunnen zwerven, maar het liefst ben ik toch onderweg.
Van huis uit ben ik computerprogrammeur en ik ben onder de
indruk van de apparatuur die hier staat en van de software, die
hier wordt gebruikt. Bianca bellen en zij belt terug...dat heb ik
nog nooit meegemaakt.”

Buurman Blokker:
“Nee, ik boek mijn reizen niet bij hem.”

“Het reisbureau van Latjes is niet zo duidelijk aangegeven, dus
stapt men hier wel eens binnen, een deur verder, maar daar heb
ik geen last van. Nee, zelf boek ik mijn reizen niet bij hem. Ik
ben voorzichtig. Ik ga graag naar een reisbureau dat is
aangesloten bij de ANVR. Laat ik het zo zeggen.”

Buurvrouw van de Joegoslavische Bank:
“Aardige meisjes, goede buren.”

“Ik ken de heer Latjes niet goed, maar er is een plezierige
verstandhouding tussen mijn kantoor en het zijne. Aardige
meisjes, goede buren. Ik zie zo nu en dan klanten in- en
uitgaan, dat is alles. Bye bye”

Advocate Sandra Boot:
“Mijn client probeert alles en schuwt niets.”

“Wij hebben in december 1989 een klacht ingediend bij de
Europese Commissie. Die zal moeten oordelen of er sprake is
van misbruik van macht door de KLM, zoals wij menen,
maar eerst moet nog blijken of de Commissie de klacht in
behandeling zal nemen. Zij is wel geregistreerd, maar vooralsnog
is er niets gebeurd. Als de EC niet reageert, stap ik naar het
Hof van Justitie met de eis de Commissie te gebieden iets te
ondernemen. De nationale rechter wilde geen uitspraak doen,
omdat hij daarmee iets zou gaan vastleggen dat enorme
gevolgen zou hebben voor de hele luchtvaart. Het wachten is dus
op de Europese Commissie. Eerlijk gezegd heb ik er een hard
hoofd in dat daar iets positiefs uitkomt, want de belangen zijn
immens groot. De markt zou er totaal anders uit gaan zien. Er is
mij al ingefluisterd dat de Commissie geen beslissing durft te
nemen en de zaak liever van zich afschuift.

Wij vinden dat de KLM misbruik maakt van haar positie. Goedkope
CD’s uit Duitsland invoeren en hier verkopen is toegestaan, maar
met tickets mag dat opeens niet. Dat kan alleen omdat de KLM
een machtspositie inneemt. Je kunt het vergelijken met een bakker
die zegt: “u mag die taart wel van mij kopen, maar dan moet u hem
in een keer opeten.” Als hij de enige bakker is, zal de taartminnende
consument toch aan zijn voorwaarden moeten voldoen. Dat is
precies wat er op luchtvaartgebied aan de hand is. In Nederland
wonende afnemers van mijn client kopen voordelige tickets uit
Engeland, maar dan zegt de KLM: “dat is best, maar dan moet je eerst
naar Londen vliegen.” Deze belachelijke situatie willen wij aan
de kaak stellen.

Ik vind het wel aardig dat de heer Latjes die machtige kat de
bel aanbindt. Hij probeert alles en schuwt niets. Hij gaat er op
af, of het nu de hoogste baas is of de juffrouw aan de balie.
Die houding kan ik wel waarderen.”

Vriend-in-nood Ruud Storm:
“Ad trekt het liefst zijn eigen plan.”

“Latjes is een enfant terrible in de reiswereld. Een Brabantse jongen
die onvermoeibaar achter zijn jongensdroom aanjaagt. Ik vind hem
briljant. De meeste mensen die briljant zijn kunnen niet
communiceren, maar hij kan dat wel. Hij is bovendien eerlijk,
echt eerlijk, en ik denk dat hij ook erg gevoelig is. Hij heeft
het idee dat hem en de mensen om hem heen vaak onrecht is
aangedaan.

Hij is ook knap eigenwijs. Wat hij in zijn hoofd heeft zet hij
door tot het tegendeel is bewezen. Ik denk dat hij net zoveel
missers als schoten in de roos heeft gescoord. Op de tv zag hij
eens een man met een raketmotor op zijn rug, die de lucht werd
ingeschoten. Dat was helemaal te gek. Zo’n lanceer-apparaat
moest hij ook hebben. Waar kon je dat ding kopen? Diezelfde
middag nog belde hij met het Pentagon in Washington, met de NASA
en met fabrieken in Frankrijk, omdat die dingen daar gemaakt
zouden zijn. Hij heeft dat apparaat nooit gekregen, eenvoudig
omdat het niet te koop was, maar de bezetenheid waarmee hij er
achteraan zat, was fascinerend. Ik was erbij en heb gezien hoe
hij zeker vier, vijf uur over de hele wereld heeft gebeld. Dat
tekent Ad Latjes; een doordouwer in optima forma. Ik denk dat dat
een karaktereigenschap is waardoor hij het in die reiswereld
heeft gered en waardoor hij nu weer in de lift zit, met alle
onrealistische en kostbare zijwegen van dien. Wat hem verweten
kan worden is dat hij zelden advies aan anderen vraagt en het
liefst zijn eigen plan trekt.

Hij was een klant van ons reclamebureau in Alphen aan de Rijn en
niet zo’n kleintje. Vlak voor hij failliet ging, deed hij voor
een miljoen gulden op jaarbasis bij ons. Toen het mis ging, had
ik nog een paar ton van hem tegoed. Dat betekende bijna ons eigen
faillissement - ik ben er door de ABN bovenop geholpen! - maar ik
geloofde zo in zijn integriteit en inventiviteit dat ik hem een
paar jaar later toch weer heb geholpen Malibu Travel
op te zetten. Hij is zorgvuldiger geworden en dat is logisch. Hij
wil niet meer meemaken wat hij al een keer heeft meegemaakt. Hij
geeft nu een gulden pas uit als hij hem binnen heeft.

Ad weet zijn personeel te motiveren en te inspireren. Hij leidt
de meisjes zelf op en doet dat op een wonderlijke, wat stugge
manier. Maar dat komt omdat hij sneller denkt dan hij praat en
meent dat anderen dat ook kunnen en hem direct begrijpen. Maar
hij kan het toch heel goed overbrengen en dat bewonder ik in hem.”

Supervisor Bianca (22):
“Ik heb eens vijftig rozen gekregen.”

“Ik werk bijna vier jaar bij Malibu. Samen met vier andere meisjes en
ik kan niet anders zeggen dan dat de sfeer op kantoor gemoedelijk en
amicaal is. Problemen praten we meteen uit en ook tegen Ad kunnen
we zeggen wat we willen. Hij moedigt dat juist aan. Hij is slim en ad
rem en vraagt dat ook van ons. Hij kan wel eens hard optreden tegen
de medewerksters, maar dan heeft hij er ook een reden voor. Als
je het ergens niet mee eens bent, moet je dat meteen zeggen. Dan
is de lucht weer geklaard. Er is wel eens een meisje huilend
weggelopen; die kon dat niet opbrengen.
Hij heeft ons geleerd goed en snel te werken: informatie geven aan
de balie, zestien telefoonlijnen beantwoorden, bellen naar
luchtvaartmaatschappijen die vaak in gesprek zijn, Turkish Airlines
is daar een berucht voorbeeld van, en tegelijk de klanten correct en
efficient aan een reis helpen. Het is een verantwoordelijkheid waar
ik volgens mijn diploma’s recht op heb, maar die je bij andere
bureaus niet altijd krijgt.
De clienten waarderen ons werk blijkbaar, want ze brengen na
terugkeer dikwijls een cadeautje voor ons mee. We krijgen ook
veel kaarten en bloemen. Ik heb eens vijftig rozen gekregen. En
Ad heeft ons nu ook nieuwe vloerbedekking en gordijnen
beloofd. Genoeg redenen voor mij om nog lang te blijven.”

Medewerkster Linda (21):
“Ik krijg vaak opmerkingen dat ik bij Ad Latjes werk.”

“Na de Havo heb ik in een Amerikaans hotel gewerkt en cursussen
op het gebied van luchtvaart en toerisme gevolgd. Daarna ben ik
hier terecht gekomen, nu anderhalf jaar geleden. Je kunt heel
gemakkelijk reizen. Je krijgt twee tickets per jaar voor jezelf,
waarheen je maar wilt, dus dat is wel lekker.
Ik krijg vaak opmerkingen van mensen die horen dat ik bij Ad
Latjes werk, maar voor mij is hij een goede baas en ik leer
verschrikkelijk veel van hem. Die negatieve reacties komen van
mensen die hem zelf of zijn bedrijf niet kennen. Anderen zijn
positief. Ik had vandaag nog iemand aan de telefoon, die heel
vroeger met Ad had gereisd en die zei: “ik wil het toch weer
met jullie proberen, want persoonlijk heb ik nooit iets naars
ondervonden.” We hebben veel trouwe klanten. Heel veel mensen
komen terug.
Een enkele keer gaat er ook wel eens iemand weg. Laatst kwam er
een oudere heer binnen en ik zei heel vriendelijk tegen hem: “hallo,
gaat u zitten.” Gewoon, gezellig. Als ik nu “hoi” had gezegd...Die
meneer zei toen heel nadrukkelijk: “goedenmiddag!” Ik dacht dat
hij me niet had verstaan en ik zei nog eens: “hallo, meneer.” Toen zei
hij: “dat doe je maar tegen je leeftijdgenoten” en liep weg. Dat
had ik niet verwacht. Ik riep nog: “goedenmiddag”, maar hij hoorde
me niet meer.”

DE OPMARS VAN NIEUWE TECHNOLOGIEEN

Dit was al de tweede nacht dat hij de slaap moeilijk kon pakken.
Ook gisteren had het uren geduurd alvorens hij vermoeid in slaap
was gedommeld. Sinds maandag was hij al opgewonden.
Vrienden uit Dresden hadden hem gebeld over de reis van zijn
dromen. Maar voor zij iets hadden kunnen vertellen was de lijn
weggevallen. Vergeefs had hij daarna vele malen getracht hen
te bereiken. Al zijn vrienden wisten hoezeer hij verlangde om
eens in zijn leven een reis te maken naar het machtige en verre Amerika.
Voordat de gehate muur omlaag was, leek Amerika oneindig ver en
onbereikbaar, maar ook nu nog leek het een onwerkelijke droom.
Wat hadden zijn vrienden hem willen vertellen ?
Of hadden zij hem voor de gek willen houden ?

Om zijn vrouw niet wakker te maken ging hij stilletjes naar beneden.
Uit verveling zwierven zijn vingers over de toetsen van de afstands-
bediening. Plotseling veerde hij op. Op het Engelstalige kanaal dat
zij sinds enkele maanden op de kabel hadden, zaten ook teletekst-pagina’s.
Hij raadpleegde regelmatig de Westduitse pagina’s voor het nieuws
maar verder kwam hij nooit. Super Channel had hij eigenlijk nog nooit
bekeken, voornamelijk omdat zijn Engels zo belabberd was.

Het enige Engels dat hij kende,was wat hij had geleerd van een cursus
op de ZDF. Maar ondanks zijn gebrekkige kennis, hadden enkele woorden
zijn aandacht getrokken. Hij riep de pagina op die achter 'air fares’
stond vermeld, en pagina na pagina werden hem de verste bestemmingen voor de
ongelooflijkste prijzen aangeboden.
Weliswaar luidden niet alle prijzen in Westduitse Marken, maar de
koersen van alle harde Westerse valuta kende hij al jaren uit z’n hoofd.

Gefascineerd bekeek hij pagina na pagina. Een steeds groter wordend
ongeloof maakte zich van hem meester. Hij had de prijzen wel uit de TV willen
trekken. Zo langzaam ging het voor hem..
Alle wereldsteden gleden aan zijn ogen voorbij. En dan....Miami......
voor de absurde prijs van slechts 750 Mark retour.
Eigenlijk ging zijn hart uit naar New York, maar waarom niet
naar Florida, waar het weer zoveel beter was dan in het Noordoosten.
Ongelovig liet hij alle informatie op zich inwerken. Als gehypnotiseerd
kozen zijn vingers het nummer dat op het scherm stond vermeld.
Tot twee maal toe kreeg hij geen verbinding omdat hij het landnummer
van Holland was vergeten.

Om half drie ‘s nachts gaf Linda hem alle informatie die hij wilde
weten. In perfect Duits. Hij raakte zo in haar ban dat hij het zich nauwelijks
realiseerde, toen hij de negen op zijn telefoon indrukte, en Linda
onbevangen antwoord gaf op alle vragen, waar hij woonde, waarheen hij
wilde gaan en wanneer.
Zelfs toen ze zijn credit-card nummer vroeg, gaf hij zonder aarzelen
het kaartnummer van zijn neef uit Munchen. Deze had het hem gegeven
voor het geval hij hem ooit wilde komen opzoeken.

Pas twee dagen later besefte hij dat hij die nacht niet had gedroomd.
Een onbekende man was schijnbaar speciaal voor hem uit Berlijn
gekomen om hem z’n ticket te overhandigen. Sprakeloos bleef hij de
man staan nakijken tot deze al ver achter de horizon was verdwenen.
Was dit nu de beroemde service waarvan hij de Westduitsers zo vaak
had horen zeggen dat zij in de DDR niet bestond.
Nooit had hij kunnen begrijpen wat ze precies bedoelden.
Voor de eerste keer in z’n leven realiseerde hij zich, dat hij had geproefd
van de Westerse vrijheid en luxe. En wat hij en zijn landgenoten hadden
moeten ontberen gedurende 40 jaar schrikbewind van de communisten.
Nu pas begreep hij waarom zijn neef Stephan en velen van z’n vrienden
waren gevlucht naar het Westen.

Waarom kon een computer in het Westen meer service en geluk geven dan de mensen
in het Oosten? Halsoverkop vroeg hij ‘n paspoort en visum aan
en ongetwijfeld was hij op die achtste maart de gelukkigste man die
richting Amerika vloog.

Hoewel een autogebruiker geen auto-freak wordt genoemd, is een
computergebruiker wel een computer-freak. Het zal wel iets te maken hebben met
de onwennigheid waarmee velen van ons nog tegenover de computer staan.
Daarom heb ik me van deze benaming nooit veel aangetrokken.
Ik heb nooit een computercursus gevolgd, net zo min als een cursus
automonteur. Uiteindelijk hoef ik alleen maar de commando’s te leren
om zo’n apparaat te bedienen, en niet te weten hoe ‘t werkt.

Mijn belangstelling voor computers werd gewekt in het midden van de
jaren zeventig, vanwege de snelheid waarmee ik de vliegprijzen kon
bijhouden met dat nieuwerwetse apparaat. Aangezien een Leeuw liever lui is
dan moe, werd m’n eerste Tandy-computer spoedig gebruikt voor alles wat ik
er mee kon bedenken,niet gehinderd door enige technische kennis. Ook het
grootste gedeelte van dit boekje is getikt op de portable computer die ik
dagelijks gebruik in de trein van Tilburg naar Amsterdam.

Toen de PTT in 1979 de Viditel-proef aankondigde, begreep ik meteen
hoeveel makkelijker het voor mij zou worden als Viditel inderdaad een
massa-medium zou worden. Mensen dag en nacht informeren, laten reserveren
en automatisch hun ticket laten toesturen. En dat allemaal dankzij de goedkope
electronische gastarbeider die computer heet. Een aantrekkelijk vooruitzicht.

Dus werd ik de eerste informatieleverancier uit de reiswereld.
Helaas faalde het Viditel-project jammerlijk en heeft het achteraf
gezien alleen maar een hoop geld gekost. Omdat ik toentertijd ook
andere zorgen aan m’n hoofd had, is het nooit tot een schadeclaim
tegen de PTT gekomen. De PTT is in die tijd zeker schuldig geweest
aan een veel te optimistische toekomstverwachting voor het Viditel-
project, bewust of onbewust. Alleen al door het feit dat er na 11 jaar
nog maar 30.000 abonnees zijn in plaats van de beloofde 1 miljoen,
wordt dit bewezen.

Dat ik in de eerste helft van 1981 met mijn 8000 pagina’s informatie
zes maanden lang de populairste informatieleverancier was op Viditel,
is slechts een schrale troost. Mijn imago als Mr.Viditel heeft onge-
twijfeld veel bijgedragen tot de overdosis publiciteit rondom de
latere neergang.

Malibu Travel heeft op dit moment al weer enkele jaren zelf
een Viditel host computer, waar klanten naar toe kunnen bellen om de gratis
prijslijsten aan te vragen. Viditel heeft waarschijnlijk nog wel een toekomst
als communicatiemedium, maar zeker niet als
informatiemedium.

Radio- en TV-piraat

Een absurde vakidioot op het Ministerie van CRM opperde in 1981 dat
ook Viditel-informatieleveranciers een omroepvergunning zouden moeten aanvragen.
Vermoedelijk onder het mom dat alles wat op een scherm verschijnt een
TV-programma is.
Hierop werd ik zo kwaad dat ik voor 7000 gulden een professionele
Canadese TV-zender liet installeren op het dak van m’n sporthal en
een 24-uurs non-stop radiostation op het dak van mijn kantoor.
De TV-zender zond elke avond op de frequentie van Duitsland-2 een
film uit. Twee tijdklokken regelden alles; een zette de zender aan om
deze voor te verwarmen en 15 minuten later zette de tweede de videorecorder aan.
Overdag werden de tijdklokken geprogrammeerd.
Tijdens de uitzending van de ‘Bridge on the River Kwai’ werd ik door de politie
opgebeld. Ze hadden de zender weggehaald en ik moest komen om de deur weer dicht
te doen. De TV-zender werd na
3 weken opgerold en de radiozender na 3 maanden. De radiozender waarschijnlijk
later omdat ze op het Tilburgse politieburo wel naar de radio luisterden, maar
geen TV konden kijken.
Ik heb nooit meer iets gehoord over een omroepvergunning voor Viditel.

In maart 1986 openden zich de toegangspoorten tot een nieuw massamedium.
Sky Channel kondigde aan te beginnen met commerciele teletekst.
In tegenstelling tot Viditel was hierbij vanaf het eerste uur een
miljoenenpubliek gegarandeerd. Hoewel de prijs niet kinderachtig was
en deze door Malibu Travel alleen moest worden opgehoest, is Skytekst
vanaf het begin een succesvolle investering geweest.
Zeker toen ik na verloop van tijd een eigen terminal kocht en naar
hartelust en met creativiteit pagina’s kon opmaken en versturen.
Ook na 4 jaar geeft het elke keer weer een machtig gevoel te
beseffen dat op hetzelfde moment dat ik vanaf thuis nieuwe pagina’s
oversein naar de Sky-computer in Londen, deze informatie op miljoenen TV-schermen
in Athene, Helsinki, Londen en honderden andere Europese steden te ontvangen is.

De response was enorm. Misschien ook wel omdat we vanaf het begin de
ambitie hadden een postorderbedrijf voor geheel Europa te worden. Deze droom is
om praktische redenen nooit werkelijkheid geworden.
Omdat we het dichtst bij God adverteerden, aangenomen dat Hij boven
ons woont, namen passagiers al snel aan dat we wonderen konden verrichten.
De gekste vragen werden op ons afgevuurd en Malibu Travel maar kosten maken
om ze allemaal te beantwoorden.
Na een tijdje bleek dus dat ik er weinig of niets aan verdiende,
ondanks dat we begonnen waren geld te vragen voor het versturen van
prijsinformaties naar het buitenland en ondanks de extra boekings-
kosten die we vroegen voor boekingen vanuit het buitenland.
Mijn groeiende onvrede over deze situatie viel ongeveer samen met de
opbloei van de International Discount Travel Association, waaruit
later European Travel Network is voortgekomen.
En toen was de combinatie snel bedacht. Collega-reisburoos in
Zwitserland, Duitsland, Denemarken en Groot Brittanie werden uitgenodigd
teletekst-pagina’s onder te huren van Malibu Travel. Dit was mede interessant
voor hen omdat Sky Channel de advertentietarieven ondertussen flink had
opgetrokken, maar mij als eerste en trouwe adverteerder hierbij had ontzien.
Vanwege de succesvolle onderverhuur moest ik zelfs meer pagina’s
kopen en is Malibu Travel uiteindelijk verlost geworden van een be-
langrijke kostenpost. Op dit moment worden de 230 teletekst-pagina’s
beheerd door European Travel Network, en zijn ze verdeeld over 4
pagina-nummers, te weten Eurosport pagina 167,168 en 169 en Super
Channel pagina 167. Bovendien zijn er nu ook adverteerders bijgekomen uit
Miami,Dubai,Singapore en Californie.
Vanwege het aantal van 15 miljoen Europeanen dat toegang heeft tot
de teletekst van Eurosport en Super Channel, vormen onze teletekst-pagina’s
nu al de grootste Travel Section ter wereld, met onmiddellijke reacties voor
iedere adverteerder.
En dat zal in de toekomst alleen nog maar toenemen...
Vanaf juni 1990 gebruikt Malibu Travel de teletekstpagina’s ook om
snel en goedkoop haar tarieven te versturen naar agenten in heel
Europa die hiervoor belangstelling hebben. Met een insteekkaart in
hun computer kunnen ze teletekstpagina’s ontvangen op de PC en wordt de
uitgezonden informatie omgezet in een normaal database-bestand dat uitgeprint
kan worden en waarin snel gezocht kan worden.
Het complete tarievenbestand van Malibu Travel kan in 1 minuut
zendtijd worden overgestuurd !

Sprekende en luisterende computers

De nacht vlucht naar het Westen en het Damrak wordt weer
schoongespoten. Junks en zwervers hebben de portieken weer verlaten
en het Centraal Station braakt de eerste lading forensen weer uit.
Toeristen zitten al op het terras. Amsterdam ontwaakt.

Op het kantoor van Malibu Travel zoemen zachtjes de sprekende computers.
Zij hebben weer een lange nacht onverstoorbaar hun werk gedaan,
zonder rust, zonder pauzes. Vakanties kennen ze niet, een vakbond evenmin.
Jaar in, jaar uit, geven ze aan iedereen die het horen wil de goedkoopste
vliegtarieven door naar vele bestemmingen buiten Europa.
Onafhankelijk, onpartijdig en onvermoeibaar, dag in, dag uit.

Een ongelooflijk knap staaltje van bruikbare high-technology.
Omdat de teletekst-pagina’s op Eurosport en Super Channel 24 uur per dag in
de lucht zijn, ontstond bij vele kijkers de behoefte om ons
ook buiten onze beperkte kantooruren, maandag t/m vrijdag, van 10 uur tot half zes,
te kunnen bereiken.
Vanwege de hoge Nederlanse loonkosten was een uitbreiding van de
kantooruren met ‘levend personeel’ niet haalbaar. Het leek er op alsof deze
vraag niet beantwoord kon worden. Totdat ik geheel onverwachts tijdens een
reis naar Californie in oktober 1987 stootte op de software voor de
‘sprekende computer’.

Met behulp van deze goedkope standaard-software worden alle functies
en mogelijkheden van de telefoon, de computer en de digitale audiorecorder
geintegreerd. Er kan een databank van gesproken tekst worden aangelegd
waarin de opbellers met de druktoetsen van hun telefoon steeds verder kunnen
doordringen, totdat ze uitkomen bij de door hen gewenste informatie.
Een gesproken index geeft elke keer
de mogelijke keuzes aan.
Eigenlijk dus een soort gesproken Viditel-databank.

Ook kan een vraag gesteld worden, waarvan het antwoord wordt
opgenomen en wederom een vraag gesteld worden. In dit geval worden de
antwoorden bewaard op de harde computerschijf en moeten deze door levende
personen worden afgeluisterd en verwerkt.
Deze mogelijkheid gebruikt Malibu Travel al jaren om de gratis
computerprijslijst te laten aanvragen en tevens voor de sprekende
reserveringscomputer.

Gedurende enige tijd had ik ook een gratis nummer, 06-0167,
gekoppeld aan 3 sprekende computers waarop klanten hun bestemming, naam,
adres en woonplaats konden inspreken. Dit waren de Gorby 1, 2 en 3, als
hommage aan de voormalige Secretaris-Generaal van de Sovjet-Unie, die
tenslotte ook alles moest noteren, net zoals
de Malibu computers.
Toen ik op een zaterdag een advertentie plaatste in De Telegraaf met
dit gratis nummer en hierop binnen enkele uren 750 telefoontjes
binnen kwamen was ik ook hiervan genezen.
Ook in Nederland was Gorby schijnbaar erg geliefd.
Indien mensen dag en nacht gratis kunnen bellen voor gratis
informatie dan is de drempel voor onze branche echt te laag.
De 5 gulden die elke informatiezending mij kost weegt niet op tegen de
lage winst per ticket die een discount-reisburo nu eenmaal heeft.
Wellicht kan deze oplossing voor andere branches wel bruikbaar zijn.
Het heeft mij altijd verbaasd waarom dit idee nooit door anderen is
overgenomen. Het publiek is er defintief rijp voor.
Gorbatsjov is geen Secretaris-Generaal meer, en Malibu Travel heeft
de Gorby’s omgedoopt in Bianca, Linda en Wanda,als blijk van waardering voor
de liefste medewerksters die ik ooit heb gehad. Iedereen die nu gratis
informatie wil aanvragen, betaalt de normale telefoonkosten.

Sinds juni 1990 gebruikt Malibu een verbeterde (Canadese) versie van
de ‘sprekende computer’-software. Met dit programma ‘leest’ de computer de
tekst waar hij naar toe geleid wordt. Alle woorden die hij bij het lezen kan
tegenkomen, moeten een keer in het geheugen ingesproken worden en dan kan
het feest beginnen.
Malibu hoeft bij wijzigingen niet meer alle tarieven opnieuw in te
spreken, maar slechts een kopie van het nieuwe tarievenbestand in de
sprekende computer te zetten.
Niets inspreken dus. Een keer alle mogelijke woorden intypen en de
bijbehorende spraak inspreken, en de computer assembleert volledige
zinnen op het moment dat de klant belt, rechtstreeks uit de databank.
Vanzelfsprekend kunt u inspreken in elke gewenste taal, dus deze
software is ook te gebruiken voor vertaalcomputers.
Deze software leest zowel databestanden als tekstbestanden.

De omzetting van spraak naar tekst verkeert nog in de
laboratoriumfase. De knapste computers op dit gebied kunnen het Engels
verstaan van 96% van de wereldbevolking, dus lang zal het wel niet meer duren.
Indien de ‘luisterende’ computer een feit is, kan deze gekoppeld
worden aan airline-computers en aan sprekende computers. Iedereen kan dan
vanaf thuis reserveringen maken met de telefoon, zonder computer, meteen een
bevestiging horen of op de fax krijgen,betalen per computer en de tickets
zijn onderweg.
Het belangrijkste bezwaar van videotekst-systemen, dat de mensen
een computer nodig hebben, is dus niet geldig voor audiotekst-systemen.
Voorzichting geschat kost de computer die 100 procent van alle spraak
herkent en omzet in tekst aan 10 miljoen Europeanen hun baan.
Of de reisburoos dit overleven is een vraag, maar dat Ad Latjes het overleeft
is zeker, al is het als computerverkoper...!

Natuurlijk kan de sprekende computer ook uit zichzelf zonder menselijke
tussenkomst op een bepaalde dag en tijd een bepaald telefoonnummer gaan bellen
om een boodschap door te geven die vantevoren is ingesproken. Dit kan ook
(tussen bepaalde) uren achter elkaar naar duizenden verschillende
telefoonnummers met verschillende
berichten.
Indien de computer belt om een bericht door te geven, kan dit
herhaald worden, een antwoord inspreken, het antwoord eventueel laten
herhalen, uitwissen of aanvullen, en de computer belt onmiddellijk naar zijn
baas om uw antwoord door te geven met datum en tijd.
Niet thuis, geen nood, want zoals het een goede electronische slaaf
betaamt probeert de computer het opgegeven nummer 16 keer te bellen
met instelbare tussenpauzes van maximaal 1 uur.

Tenslotte kan op de sprekende computer een volledig geautomatiseerde
‘gesproken berichten’-dienst worden opgezet, waarbij aan de abonnees een code
wordt gegeven, en de abonnees met elkaar kunnen communiceren d.m.v. het
intoetsen van de code van zichzelf, de code van de geadresseerde en het
inspreken van de boodschap.
Wanneer de geadresseerde later de computer belt en zijn code intoetst,
hoort hij onmiddellijk dat een bericht is binnengekomen, hetgeen hij dan meteen
per telefoon kan afluisteren.
Kortom, de sprekende computer heeft onbegrensde
mogelijkheden, en betekent een drastische uitbreiding van de service, die
Malibu Travel u in de toekomst kan geven.

Gratis telefoonnummers

Januari 1985. Tijdens de PTT-nieuwjaarstoespraak werd aangekondigd
dat in Nederland, in navolging van Amerika,ook gratis telefoonnummers zouden
worden geintroduceerd.
Ook zouden tussen diverse landen gratis lijnen geopend kunnen worden.
Aangezien de dollar op dat moment bijna 4 gulden stond, leek mij een
gratis nummer van de USA naar Amsterdam wel wat.
En dus werd op 4 februari 1985 het eerste gratis 800-nummer van
Amerika naar Europa geopend, 800-626 4280.
Maar wat waren interessante prijzen om mee te adverteren ?
Na veel gereken en prijsvergelijkingen had ik een lijstje bestemmin-
gen samengesteld dat het wel zou kunnen gaan maken. Een een-
koloms-inch-advertentie in de New York Times van 263 dollar was
de testcase.
Vanaf half februari 1985 zat ik vele zondagen op kantoor omdat de
travel sections van de Amerikaanse dagbladen op zondag verschijnen.
Honderden telefoontjes ontving ik. Van Connecticut tot Californie.
Van alle nationaliteiten en alle rassen die Amerika bevolkten.

De populairste prijs was New York - Bombay met Air India die ik 300
dollar goedkoper verkocht dan Amerikaanse reisburoos. Air India in
Amsterdam schreef twee tickets uit, een voor New York - Londen retour, een
voor Amsterdam - Londen - Bombay retour. Uit het laatste ticket werd
Amsterdam - Londen gescheurd en nooit gebruikt.
Naar mijn gevoel heb ik toentertijd elke Indier aan de lijn gehad die
de afgelopen vijftig jaar naar Amerika was geemigreerd.
Het enige nadeel was dat Indiers zo langzaam praten en ik 4,75 gulden
per minuut aan de PTT moest betalen.
Maar de winstmarge van 800 gulden per ticket maakte veel goed, hoewel
niet alles want vanaf het begin zakte de dollar, moest ik dus steeds meer
dollars vragen en werden de boekingen minder.
Vooral toen we met de slogan ‘Book by satellite, pay by plastic’ ook
nog gingen adverteren in de Washington Post, Miami Herald, Chicago
Tribune, Los Angeles Times en vele andere kranten, liep het helemaal
de spuigaten uit.

De PTT die van de hele operatie minutieuze statistieken bijhield,liet
weten dat in juli 1985 slechts 3 procent van het aantal oproeppogin-
gen door kwam. Van de 100 mensen die in Amerika ons nummer draaiden, kregen
97 geen verbinding omdat de lijn bezet was of omdat we niet opnamen wegens
gesloten kantoor. Dit laatste ondanks het feit dat in advertenties stond
vermeld alleen te bellen van 4 uur ‘s nachts tot
12 uur ‘s middags New York tijd, hetgeen in Nederland 6 uur later is.

Ook werd geadverteerd in Amerikaanse vakbladen en chartergidsen.
Maar hiervan kwam ik snel terug. Als je iets vertelde tegen een
Amerikaanse passagier nam deze dat direkt aan.
Reisburoos beschouwen zich echter als experts en denken het altijd
beter te weten. Dus was je altijd meer tijd kwijt om ze te overtuigen dat
zij op discountgebied echt geen expert waren, hoe sneu dit ook voor hen was.
Je hoorde zo af en toe het oceaanwater borrelen van het gemorrel aan
de overkant van de plas en ik denk dat af en toe ook de satelliet
wenste dat hij er nooit aan begonnen was.

Vaak stuurden we tickets per koerier naar Los Angeles, die wij op
ons beurt weer per koerier ontvingen van onze agenten in Singapore, Hong Kong,
Australie of Europa. De wereld leek een groot dorp te zijn.
Door Amerikaanse reisagenten wordt ons 800-nummer met Amerika nog regelmatig
aangehaald als toppunt van telemarketing.
Een produkt rechtstreeks verkopen aan een consument op 9000 km afstand
op een ander continent. Kunt u het zich voorstellen dat u een ticket van
Amsterdam naar Rio de Janeiro koopt, rechtstreeks bij een reisagent in Bangkok,
zonder tussenkomst van een Nederlandse agent?
Om een consument naast de deur te bewegen bij jou te boeken, is geen
kunst. Wel een consument die 6 a 9 duizend kilometer verderop woont.
Elke boeking van een rechtstreekse klant uit Amerika gaf me toenter-
tijd een kick. Aan de ene kant een absurditeit dat zij bij ons
boekten. Aan de andere kant een bewijs van een sterke advertentie,
een betrouwbaar imago en een goede prijs. En de klanten reageerden
alsof het de normaalste zaak van de wereld was. Een ijzersterk bewijs
hoe drempelverlagend een gratis nummer kan werken.

Ook heeft Malibu Travel in 1985 nog gratis nummers gehad vanuit
West-Duitsland en Engeland naar Amsterdam.
Maar van alle redenen om er mee te stoppen was de ‘vervuiling’ het
ergste. Zodra de mensen beseften dat ze echt ‘live’ verbonden werden
vanuit de USA, Engeland of Duitsland met Amsterdam, begon men voor alles te
bellen behalve voor vluchten. Over het weer in Europa, de
de trein Londen-Parijs, hotelkamers in Athene etc etc.
En dat allemaal a 4,75 per minuut op onze kosten....
Voor Amerika kwam er nog de dalende dollar bij en eind 1985 zijn alle
gratis nummers opgeheven wegens te grote populariteit.
Een hele ervaring rijker en 15.000 gulden armer.

In september 1980 werd mij als troetelkind van de PTT de eer gegund
dat de officiele opening van de PTT-telefax-dienst werd geopend op mijn kantoor
in Tilburg. Met een fax vanuit Tilburg naar het kantoor in de Leidsestraat was
de introductie van de fax in Nederland officieel een feit.
Het PTT-troetelkind was ik onbewust geworden vanwege de pioniersrol die
ik vervulde in het PTT-Viditel-project.
Tien jaar later is de fax niet meer weg te denken uit de kantoren in
Nederland. Malibu Travel heeft op dit moment 3 faxen, 1 voor binnen-
komend verkeer, 1 voor uitgaand verkeer en 1 faxkaart in de PC.

Met deze laatste wordt het hele netwerk van 200 agenten in 75 landen
van European Travel Network bestierd. Berichten voor bepaalde groepen van
agenten (inkomende agenten, ticketing agenten, in Europa, in Amerika etc.)
worden ingetikt op de computer, en de computer gaat op het aangegeven tijdstip
automatisch alle opgegeven faxnummers bellen, om het bericht door te geven.
Meestal ‘s nachts vanwege de lagere kosten en de betere bereikbaarheid.
Zonder deze faxcomputer zou de communicatie met de leden veel meer
tijd kosten en waarschijnlijk niet bestaan op een dergelijke
intensieve wijze.
Aangezien ik er van uitga dat een mens niets hoeft te doen wat een
computer sneller en beter kan, is tegenwoordig de sprekende computer
gekoppeld aan de faxkaart. Klanten kunnen nu dag en nacht naar de
computer bellen, intoetsen over welke bestemming ze informatie willen, en
de computer vraagt hen hoe ze de informatie willen ontvangen: voorlezen door
de telefoon of per fax toegestuurd. Kiezen ze voor
toezending per fax, dan dient het faxnummer ingetoetst te worden en
volledig automatisch wordt hen dan een tarievenlijst toegefaxt.

Eurosport teletekst pagina 169

Ik zal het niemand kwalijk nemen als zij hierboven lezen over bruik-
bare nieuwe technologieen en zich dan afvragen waarom hieraan zo weinig
ruchtbaarheid wordt gegeven. De weinige publiciteit zou kunnen duiden op
onbetaalbare prijzen, maar niets is minder waar. Alle bovengenoemde software
bij elkaar kost niet meer dan 10.000 gulden, dus bereikbaar voor vele zaken
en bedrijven.
De weinige ruchtbaarheid over deze technologieen heeft andere oorzaken.
Ten eerste heeft de wereld meer knappe techneuten dan knappe verkopers.
Ze kunnen van alles uitvinden, maar als geen aandacht wordt besteed aan het
verkopen ervan, dan houdt alles op.
Juist door de lage prijzen is de verkoop ook niet zo interessant.
Er wordt relatief te weinig aan verdiend en er is te veel nazorg vereist.
Tenslotte zijn ook de fabrikanten van beeldschermen, computers en
toetsenborden er niet kapot van, dat hun produkten worden vervangen door de
simpele telefoon die iedereen al heeft.

Als bijdrage tot de verspreiding van kennis over nieuwe technologieen
heeft European Travel Network op Eurosport teletekst pagina 169 alle mogelijke
informatie hierover verzameld. De meest
fantastische Rond-de-Wereld routes worden om en om gepresenteerd met de meest
ongelooflijke technologieen. Het toppunt van reizen gecombineerd met het
toppunt van technologie.

Vrouwelijk personeel

Ik verkeer in de gelukkige omstandigheid al bijna 20 jaar uitsluitend
vrouwelijk personeel te hebben. Hieruit mag geconcludeerd worden dat het me
uitstekend bevalt. Ik vind het prettig om de hele dag alleen maar lieve jonge
vrouwen om me heen te hebben, en ze in de loop der tijd te zien veranderen
van nietswetende schoolverlaters in perfecte vakvrouwen.
Het heeft me al heel wat overuren gekost om ze allemaal in te wijden
in de geheimen van de internationale discountwereld.
Vanwege de eenvoudige organisatiestructuur van de meeste reisburoos,
is er nauwelijks getrap naar beneden en geslijm naar boven.
Dit komt de sfeer zeer ten goede.
Ondanks de voortschrijdende emancipatie hebben klanten nog steeds
meer respect voor een vrouw die kennis van zaken heeft, dan voor een man die
hetzelfde weet. En dat het personeel kennis van tarieven heeft is mijn
belangrijkste taak. Soms wel moeilijk om een lieve, mooie vrouw duidelijk te
maken dat het anders moet, maar meestal lukt het wel ze te overtuigen.
Ook heb ik het gevoel, terecht of niet, dat vrouwen loyaler zijn.
Juist in de maanden voorafgaand aan het faillisement in 1981, heb ik veel
steun gehad aan de ‘Schatjes van Latjes’. Een man had waarschijnlijk in die
tijd eerder aan zijn carriere gedacht en was vertrokken.
Jonge vrouwen kunnen het zich waarschijnlijk permitteren zich op zo’n moment
minder druk te maken over de toekomst en meer menselijke steun te geven.
Ook zal voor hen toen meegespeeld hebben dat ze zich zeer bewust
waren te werken voor een uniek reisburo.

Publiciteit, reklame en marketing

Op zichzelf is de plaats waar men een reis boekt van ondergeschikt
belang. Dit is ‘low-interest’ voor het grote publiek, zoals marketingmensen
het zo mooi uitdrukken. Dit is in principe het noodlot van alle bemiddelaars
en geldt o.a. ook voor makelaars, verzekeringsagenten en reklameburoos.
Op verjaardagen, feesten en partijen wordt wel verteld dat men een huis
heeft gekocht, dat men adverteert en dat een reis is geboekt, maar via wie
dat is gedaan komt nauwelijks ter sprake.
Tenzij men de reis heeft geboekt bij Ad Latjes. Dan moet het er altijd
even worden bijverteld. Vroeger gebeurde dit al en anno 1990 nog steeds.
Dat het gebeurt ervaar ik op zich als een compliment en als bewijs dat we
hebben kunnen uitstijgen boven de grijze en kleurloze massa reisburoos.
Waarom het gebeurt is moeilijk te beantwoorden en waarschijnlijk
afhankelijk van meerdere factoren. Ten eerste is daar de consequente
specialisatie: alleen goedkope tickets in de toeristenklasse en alleen naar
de bestemmingen buiten Europa en buiten het Middellandse Zeegebied.
Liever van weinig alles weten, dan van een heleboel een beetje.
Ook waren we in 1972 de eersten die adverteerden met gebruik van het
prijswapen. Net zoals nu, waren onze advertenties simpele mededelingen met
een opsomming van de goedkoopste prijzen naar de diverse bestemmingen.
De massa begon zich te realiseren dat vliegen niet meer beperkt was voor
alleen de elite. Ook de gevestigde reiswereld moest toen op zoek naar
goedkopere tarieven om geen klanten te verliezen, zeker toen op een
gegeven moment in 1979 de discount-tarieven meer bekend werden dan de
officiele IATA-tarieven.

Het is een ironie van het lot dat het in 1981 juist de reiswereld
was die om het hardst riep dat ik een oplichter was. Terwijl zij zelf jarenlang
honderdduizenden passagiers honderden miljoenen guldens te veel had berekend.
Ook in 1990 zullen nog tienduizenden passagiers meer betalen voor hun ticket
dan strict nodig is, wegens onkunde of onwetendheid van de reisburoos.
Het strak vasthouden aan onze principes: alleen goedkope tarieven en
alleen simpele reclame, met de reaktie daarop van de reiswereld en een
toevloed van passagiers, was voor de pers een goede reden om in 1980 in hoog
tempo te beginnen met het schrijven van verhalen over het fenomeen
‘discounttarieven’.

Geen enkele zakenman zegt nee tegen gratis positieve reclame, dus ik
liet deze belangstelling graag over me heen gaan, echter nooit zelf zoekend
naar journalisten die iets wilden schrijven.
Het hoogtepunt vormde een groot artikel in het Algemeen Dagblad in
1981 dat termen gebruikte als ‘wonderboy’ en de ‘American Dream in Holland’.
Woorden die het leuk doen in een mooi verhaal, maar voor mij toch te ver weg
stonden van de harde dagelijkse werkelijkheid.
In die tijd was het onbestaanbaar dat er iets negatiefs geschreven zou
worden over Ad Latjes, net zoals na het faillisement niets positiefs mocht
worden geschreven.

Het nadeel van de hallelujah-verhalen was echter dat het faillisement
overmatig in de publiciteit belicht is geworden. Maar wat is in Holland leuker
dan een hoge boom te zien omgaan....
Gelukkig was ik er al vroeg achter dat publiciteit weinig meer
oplevert dan wat extra klanten. Ook na het prachtige verhaal in het AD moest
ik in de Tilburgse cafees gewoon blijven afrekenen.
Zelfs een gratis drankje leverde het niet op.
Omgekeerd hoefde ik ook niets extra te betalen toen er negatieve verhalen
werden geschreven.

Anno 1990 mogen journalisten schrijven wat ze willen, zo lang ze de
waarheid maar niet al te hard verkrachten. Het is niet zo belangrijk wat ze
schrijven, als ze maar schrijven. De persvrijheid is een te belangrijk goed
om beperkt te mogen worden.
Het is logisch dat Malibu Travel profiteert van de vroegere ervaringen
met publiciteit en reklame. Malibu schuwt er niet voor om door middel van
publiciteit politieke veranderingen te bewerkstelligen in de luchtvaartwereld
en een bijdrage te leveren tot de liberalisatie van de tarieven.

Rondom de beide korte gedingen tegen KLM was de publiciteit zo intens dat de
KLM-aandelen tot twee maal toe 15 procent in waarde daalden.
Het is uitsluitend aan de vele publiciteit te danken dat Ghanese
KLM-passagiers nu weer mogen opstappen in Amsterdam in plaats van Londen.
Soms wordt met publicitaire middelen meer bereikt dan met juridische !

In het begin van Malibu Travel was de toegang tot de Nederlandse markt
moeilijk vanwege alle negatieve publiciteit in de voorgaande jaren.
Daarom heeft Malibu zich vanaf het begin meer gericht op de Europese markt
dan op de Nederlandse markt. Eerst via advertenties in Duitse, Engelse en
Zweedse kranten, later via de teletekst van Europese satelliet-TV-stations
en via de Europese satelliet-radio.
Dit was achteraf een geluk bij een ongeluk omdat Malibu Travel aan Nederlandse
passagiers van KLM geen importtickets kon verkopen, tickets waaraan het meeste
wordt verdiend.
Deze ‘gedwongen’ Europese gerichtheid heeft van Malibu Travel anno
1990 het meest Europese reisburo gemaakt van Nederland,en waarschijnlijk van Europa.
Geen ander reisburo heeft procentueel zoveel buitenlanders als klant, en ontvangt
zo veel boekingen van klanten uit het buitenland.

Amerikanen en andere ingewijden zullen beamen dat het Amerikaanse
banksysteem niet van deze eeuw is. Aan de overkant van de plas sturen ze
elkaar nog steeds cheques over en weer, wegens het ontbreken van een giraal
betalingssysteem.
In die omstandigheden was de introductie van de credit card een
uitkomst, eind jaren veertig. In Europa met zijn modern betalings-
verkeer is de credit card echter een ongenode gast.
Laten de Europese banken zich meer concentreren op de verbreiding van
de Eurochequepas met pincode, zodat die spoedig overal in Europa en de wereld
gebruikt kan worden.
Ik heb niets tegen plastic kaarten, maar wel tegen een kaart waarvoor
de accepterende zaak 3 tot 7 procent moet afstaan aan de credit cardmaatschappij.

Nederlandse faillisementswet

De Nederlandse Staat eigent zich wel het recht toe om van elke
verdiende gulden, veertig cent in te pikken, maar zij erkent niet de plicht om
bedrijven in moeilijkheden (tijdelijk) te helpen.
Aan natuurlijke personen wordt wel steun verleend in geval van problemen,
zoals WW en WAO, maar voor bedrijven kent men dergelijke regelingen niet.
Zelfs in de Verenigde Staten, over het algemeen toch geen voorbeeld van
een sociale verzorgingsstaat, heeft men een betere faillisementswet dan in Nederland.
Bedrijven in moeilijkheden hebben daar de kans om gedurende een bepaalde tijd orde
op zaken te stellen, zonder last te hebben van de schuldeisers.
Deze regeling moet toch ook minimaal in Nederland kunnen worden overgenomen.

Het bedrag aan WW-uitkeringen na mijn faillisement in 1981, is vele malen
groter dan het bedrag waarmee dit faillisement voorkomen had kunnen worden.
Als we ervan uitgaan dat het gemiddelde personeelslid na een
faillisement 6 maanden WW-uitkering krijgt, zou voorgesteld kunnen worden om de
te verwachte WW-uitkeringen te gebruiken voor het afwenden van het faillisement.
Vanzelfsprekend onder verantwoordelijkheid van een bewindvoerder en op basis
van een nieuw levensvatbaar bedrijfsplan. Dit zou een recht moeten worden en geen gunst.
Misschien het overdenken waard.

EUROPEAN TRAVEL NETWORK

Vanaf 1972 importeerde ik al tickets uit het buitenland. Eerst alleen uit
Engeland, later ook uit Belgie, Amerika, Zwitserland, Singapore en vele andere landen.
Met de diverse agenten had ik alleen contact op beurzen, telefonisch en als we
elkaar opzochten.
Het was niet erg gestructureerd en nooit met meerdere agenten tegelijk.
Schijnbaar was dit andere agenten ook opgevallen, en het was ook niet verwonderlijk
dat tijdens de grootste reisbeurs ter wereld, de ITB in Berlijn, in 1986 het idee
ontstond, om een vergadering te organiseren waarvoor we alle agenten die we kenden
zouden uitnodigen.
We, dat waren een Zwitserse agent, een Duitse, een uit Californie en ikzelf.

Zo gezegd, zo gedaan. Malibu Travel zou de eerste vergadering
organiseren in Amsterdam. Iedereen zou me namen en adressen van
agenten toespelen die ik zou uitnodigen. Wat een heidens karwei.

Ten eerste moest ik uiteindelijk zelf de meeste agenten uitnodigen, want de anderen
bleken toch niet zoveel relaties te hebben als ze eerder beweerd hadden.
Iedereen die ik de afgelopen 15 jaar had leren
kennen, waar ter wereld dan ook, werd uitgenodigd.

Ten tweede geloofden de meesten die werden uitgenodigd niet dat het me zou lukken
alle discount-boys uit de hele wereld om een tafel te krijgen. Daarvoor werden ze
toch allemaal te veel als individualisten beschouwd en te veel als buitenbeentjes.
Ik moest continu iedereen ervan overtuigen dat ze echt moesten komen en dat ze
niet de enigen zouden zijn in Amsterdam. Komt Jantje ook, ja ja, Jantje komt ook,
dus kom jij nu ook maar, etc. etc. Talloze telefoontjes.

Handen vol geld had het organiseren van de eerste vergadering gekost, maar
het resultaat was er dan ook naar. Eind april 1986 kwamen 45 personen uit 27 landen
in Amsterdam bijeen om discount-tarieven uit de hele wereld te bespreken.
Ze kwamen uit Australie, Azie, Europa en Amerika. De sfeer was vanaf het eerste
moment uniek. Uit de openhartigheid en de manier van discussieren zou men kunnen
denken dat de jongens elkaar al jarenlang kenden. Niets was minder waar.
De meesten hadden elkaar nog nooit eerder ontmoet, maar waarschijnlijk creeerde het
werken in dezelfde handel, het verkopen van discount-tickets, een onzichtbare
band van vertrouwen.

De prijzen die we tijdens de eerste vergadering hoorden waren een
regelrechte sensatie en een openbaring voor de meesten van ons.
Vanaf het allereerste moment drong het tot iedereen door dat het
niet bij deze eerste vergadering zou blijven, dat er meer moesten
volgen.

Vanaf dat moment begon een kiem van hebzucht te groeien.
Want omdat iedereen zich de belangrijkheid van dergelijke conferenties terdege
realiseerde, kwamen er meteen vragen zoals 'wie mogen op de volgende vergaderingen
komen, wie bepaalt of mijn concurrenten ook uitgenodigd worden en tot hoeveel
personen moeten we de conferentie beperken'. Op zich vragen die begrijpelijk
zijn en waarover een heleboel discussie mogelijk is, maar die ook sluimerende
onvrede tot gevolg hebben.

Tijdens de tweede vergadering in Brighton,Engeland in november 1986, was
voor mij de maat vol. Onder leiding van mijn twee mede-organisatoren uit Zurich
en San Francisco, besliste de vergadering dat aan de agent uit Zurich het
exclusieve recht werd toegekend te bepalen wie wel en wie niet mocht komen.
Een recht dat ik mezelf niet eens wilde toekennen, ondanks het feit dat
60 percent van de aanwezigen door mij persoonlijk was geintroduceerd voor deze
conferentie. De Brighton-conferentie besliste dat de april 1987-conferentie in
Singapore zou plaats vinden, en ikzelf besliste om in Amsterdam in hetzelfde
weekend een nieuwe vergadering te organiseren met nieuwe agenten en met de
besten uit de eerste twee vergaderingen.

In januari 1987 bleek dat de meeste agenten naar de conferentie in
Amsterdam zouden komen, ook al vanwege een aantal nieuwe agenten dat nog geen
eerdere conferentie had bezocht. Bovendien realiseerden velen zich pas na de
Brighton-conferentie waarvoor ze eigenlijk hadden gestemd, namelijk voor het
geven van een vetorecht aan een agent.
Uit het kleine aantal aanmeldingen begreep de agent in Singapore dat
zijn vergadering in april 1987 geen succes zou worden. Aangezien hij het
achteraf ook niet eens was met de genomen beslissing, belde hij me op, stelde
voor de miskleun in Brighton te vergeten, iedereen het recht te geven nieuwe
agenten voor Singapore uit te nodigen, en aan niemand een vetorecht te geven.
Ik kon hiermee akkoord gaan en ik liet alle agenten weten dat de Amsterdamse
vergadering was verplaatst naar Singapore.

De Zwitserse agent, ondertussen Fuhrer gedoopt, was furieus toen hij
hoorde van deze paleisrevolutie. Onmiddellijk organiseerde hij een nieuwe
vergadering in Singapore, een week eerder dan onze vergadering en zonder
medewerking van onze Singapore-agent.
Hiervoor stuurde hij uitnodigingen naar de meeste agenten die een week later
naar Singapore zouden komen.

Sommige slapjanussen wisten niet voor welke vergadering te kiezen,
en gingen naar allebei. Ze hadden echter niet op de Fuhrer gerekend.
Zaterdagochtend om negen uur werd gevraagd wie ook een week later naar de
vergadering van die Hollander zou gaan.
Iedereen die toen een vinger opstak, ongeveer de helft, werd
gesommeeerd de zaal te verlaten. De sufferds moesten een week
wachten alvorens ze wel aan een tarievenconferentie mochten deelnemen......

Tijdens deze vergadering werd officieel de ASFA opgericht, de Association
of Special Fare Agencies. De Singapore agent werd vanwege zijn leeftijd gekozen
tot president van de associatie, en ikzelf vice-president. Een functie waar ik
op zichzelf vrede mee had.

Na volgende conferenties in Dublin en Los Angeles werd in november 1988 de
conferentie gehouden in Londen. Tot dat moment was uitsluitend gesproken over
het uitwisselen van goedkope vliegtarieven en over een computer-programma om
deze tarieven gemakkelijker te kunnen uitwisselen tussen de aangesloten agenten.
In opdracht van ASFA was de Zuidafrikaanse agent aan de slag gegaan om een
programma te ontwikkelen, maar nadat hij er de brui aan had gegeven was de
ontwikkeling voortgezet door een Deens softwarehuis.
Deze jongens presenteerden op de Londense conferentie hun nieuwe programma.
Na een demonstratie was iedereen het erover eens dat het programma uitstekend was.
Er werd gestemd en 100 procent van de stemmen was ervoor dit programma te
gebruiken als officieel tarieven-uitwisselingsprogramma van ASFA.

Op mijn aandringen werd er ook gestemd wie het programma zou kopen.
Hiervoor stemde slechts 40 procent. Voor een programma van slechts 500 dollar,
dat uitstekend dienst zou kunnen doen.
Toen ik enkele maanden hierna ook nog hoorde dat uiteindelijk slechts
10 procent het programma had betaald, was het voor mij duidelijk.
Met dit soort agenten kon ik geen oorlog winnen, en discount Ìs oorlog, oorlog
tegen gevestigde belangen en oorlog tegen de conservatieve krachten die de
vliegtarieven absurd hoog willen houden.

Reeds voor de Londense conferentie had zich een zekere onvrede van mij
meester gemaakt over het functioneren van ASFA. Als we tweemaal per jaar met
zoveel intelligente agenten uit zoveel landen rondom een tafel zitten, kunnen
we waarachtig meer doen dan alleen maar tariefjes uitwisselen.
Herhaalde malen had ik reeds geopperd om meer samen te doen, gezamenlijk te
adverteren, een travel card uit te geven en naar de maatschappijen toe als
wereldwijde marketingorganisatie op te treden. Hiernaar was altijd welwillend
geluisterd, maar ik was te snel, we konden niet alles tegelijk doen etc.

Na de Londen-conferentie was het voor mij duidelijk. Ik moest iets
anders doen. ASFA-agenten ervan overtuigen dat we onze kracht beter
moesten gebruiken zou te veel energie en tijd van me vergen.
Het zou jaren duren, en als dan zou blijken dat mijn ideeen werkten, dan zou
iedereen op de lopende trein springen, ervan meeprofiteren terwijl ikzelf alle
investeringen in tijd en geld had gedaan met alle risico’s van dien.
Bovendien had ik geen controle over ASFA, want dit was een vereniging
naar Engels recht.

Driemaal is scheepsrecht

European Travel Network werd geboren....
Een stichting naar Nederlands recht, die zich ten doel stelt het
samenwerken tussen (Europese) agenten te bevorderen en allerlei
activiteiten te organiseren voor haar leden.

Hoewel de naam en de kleuren Europees zijn, werden vanaf het begin ook
niet-Europese agenten betrokken bij de activiteiten.
Op elke ETN-conferentie vragen de Amerikaanse agenten om de naam te veranderen
in een meer globale naam. Misschien dat de naam niet-Europeanen niet zo aanspreekt,
maar Europeanen daarentegen zullen zich meer kunnen identificeren met de naam en
het gebruik van de sterren en de kleuren blauw en geel.

Het wordt na eeuwen van verdeeldheid tijd dat Europeanen zich meer bewust
gaan worden van hun Europeaan-zijn. Europeanen mogen best wel wat chauvinistischer
worden dan ze nu zijn.
Trots zijn op hun historie en cultuur.

Ik ben altijd een beetje jaloers als ik in Amerika zie hoe trots vele
Amerikanen zijn op hun Amerikaan-zijn. Op diverse plaatsen, zoals in Disneyworld
(de film ‘America the Beautiful, het Amerikaanse paviljoen in Epcot) en in het
Capitool te Washington krijg ik kippevel als ik de Amerikanen hun gevoelens en
trots hoor uiten over de verworvenheden van het Amerikaanse volk.
Geen gevoelens om als buitenstaander bang voor te zijn, maar gepaste gevoelens
van respect voor hun vaderland en voorouders.

Het zou de Europeanen sieren indien zij op eenzelfde waardige wijze hun
Europeaan-zijn zouden beleven.

In tegenstelling tot de Amerikaanse ETN-agenten, reageert de Amerikaanse
consument heel enthousiast op het Europese imago van de ‘travel card’ die aan de
houders over de gehele wereld korting oplevert bij hotels, inkomende tour-operators,
winkels etc. Na recente publicaties in de Amerikaanse Consumenten Reisgids en in
diverse Amerikaanse reisbladen over European Travel Network, ontvingen we honderden
informatieaanvragen.

Rijke Amerikanen kopen een Europese auto, drinken Europese wijn en gebruiken
Europese parfum. Europa staat in Amerika voor kwaliteit, cultuur en historie.
En voor Amerikanen die helemaal gek zijn op plastic kaarten, is een Europese travel
card dan ook een absolute must, ongeacht wat hij kost en mooi meegenomen als je er
nog iets mee kunt doen. Naast de conferenties tweemaal per jaar en het uitgeven van
de travel card, organiseert ETN vele andere activiteiten.

De Europese ETN-agenten adverteren gezamenlijk op de teletekstpagina’s van
Super Channel en Eurosport, in het nieuwe Europese weekblad The European en met de
Amerikaanse ETN-agenten samen in de International Herald Tribune.

Bovendien is een wereldwijde uitwisseling van personeel op gang gekomen en
gaan de inkomende ETN-agenten in de diverse landen programma’s maken die via
ETN-agenten in Europa en Amerika verkocht worden.

Begin 1991 beginnen de eerste opnamen van de nieuwe TV-serie
‘Round the World in 30 minutes’ die uitgezonden wordt door kabelstations in Europa
en Noord Amerika met een maximaal bereik van 100 miljoen personen.

Bovendien wordt gepoogd om alle ETN-agenten hetzelfde luchtvaartreserveringssysteem
te laten gebruiken, teneinde een lagere prijs te bedingen en goedkoper onderling
te kunnen communiceren.
Met een totale ETN-omzet van 1 miljard dollar is het makkelijker praten dan als eenling.

Hoe de ETN er over 5 jaar uitziet is niet in te schatten. Waarschijnlijk
ook niet te vergelijken met het prille begin van nu. Vele agenten hebben terecht
hooggespannen verwachtingen. De euforie rond Europa 1992 moet nog beginnen, dus
alles is nog mogelijk.

Een ‘think tank’ van de George Washington University in Washington D.C.
heeft echter nu al een officieel verzoek gericht aan ETN om onze mening kenbaar
te maken over de ontwikkeling en toekomst van de onafhankelijke reisburoos, teneinde
een rapport samen te stellen over de komende onwikkelingen in het wereldtoerisme.
Een ‘report’ dat in 1991 officieel wordt aangeboden aan de Verenigde Naties en de
Europese Gemeenschap.
ETN heeft haar eerste schreden gezet op de weg naar een leidende rol in
het Europa van na 1992. Een Europese natie die weldra de wereld zal leiden naar
een samenleving met vrede, welvaart en gerechtigheid voor iedereen.

Met begrijpelijke tegenzin stapte ik donderdagavond om 6 uur in Los
Angeles in de Greyhound-bus die me naar New York zou brengen.
72 uur lang zou dit gevaarte mijn thuis zijn. Dag en nacht voortdenderend,
over bergen en prairies, langs duizenden benzinepompen en door 23 staten, zouden
12 chauffeurs me naar de ‘Big Apple’ brengen.
Slapen was nauwelijks mogelijk, omdat er geen slaapstoelen aan boord waren, maar
keiharde banken.
Maar op zo’n reis leer je al snel dat na 100 keer uitbundig gapen alle slaap over is.

Toen Clasien en ik het King David Hotel binnen kwamen, stond de General
Manager ons op te wachten. Hij had een prachtige suite voor ons gereserveerd met
uitzicht op de oude stad, met een overvloed aan verse bloemen en een heerlijke
fruitschaal.
Blijkbaar had de telex die ik vanuit Nederland had gestuurd om mijn komst aan
te kondigen, hier veel indruk gemaakt.

Bij avondschemering de eeuwige stad Jeruzalem binnen wandelen is ongeveer
het meest emotionele reismoment dat een mens kan meemaken. Als ik dit vijftien
jaar later opschrijf, krijg ik er nog kippevel van.

Over Jeruzalem praten zonder emotioneel te worden is nog steeds onmogelijk voor me.
Nergens ter wereld voel je de geschiedenis zo door de muren beuken als binnen de
oude stadsmuren van Jeruzalem.
De straatstenen trillen nog na van de stappen der Romeinen, Perzen en andere
veroveraars die er gelopen hebben.
In de Via Dolorosa hoor je de menigte nog schreeuwen om de kruisiging van Jezus.

Joden bidden nacht en nacht bij de Klaagmuur, hun enige houvast in
2000 jaar diaspora. Alleen al het feit dat het joodse volk uit het
verlangen naar zijn stad Jeruzalem, duizenden jaren de kracht heeft
geput om te streven naar een eigen joodse staat, maakt deze stad on-
vergelijkbaar met elke andere. Lopend door de oude straten begin je
te beseffen waarom ze hier 20 eeuwen naar hebben verlangd.

Voor buitenlandse bezoekers is toegang tot Jeruzalem beter
gewaarborgd door de democratische staat Israel dan door de meeste van
de Arabische Moslim-dictaturen. Het zou een grote politieke blunder van
Israel zijn, indien controle over Jeruzalem wordt ingeruild voor vrede
met Arabische dictators. Dictators verdwijnen vanzelf maar de stad
Jeruzalem zal nog eeuwig blijven bestaan.

Onder ons strekt de oceaan zich uit tot achter de horizon. Buiten
vriest het 50 graden. De Shetland Eilanden, IJsland en Groenland zijn
we al gepasseerd en op het moment dat we het Canadese luchtruim binnen vliegen
wordt omgeroepen dat de non-stop vlucht naar Florida een tussenlanding moet
maken in Montreal wegens overvolle toiletten.

Als excuus wordt aangevoerd dat het vliegtuig de dag ervoor moest uitwijken naar
Rotterdam, daar was schoongemaakt en toen naar Amsterdam is gevlogen.
In Amsterdam werd toen maar aangenomen dat de toilet-containers in Rotterdam
waren geleegd. Hetgeen de vraag opwerpt of er niet zoiets als een check-list
bestaat, waarop wordt aangegeven wat moet gebeuren en wat reeds gebeurd is.
Een griezelig idee dat zoiets simpels ontbreekt.
Achteraf mogen we misschien van geluk spreken dat er voldoende
brandstof aan boord was....

Thailand en China 1987

Op het kantoor van mijn collega in Bangkok, een gevluchte Tsjech,
lagen talloze Aziefolders. Ik was er heen gegaan in juli 1987 om m’n
zinnen te verzetten na een inspannend seizoen.
Ik had totaal geen idee waar ik na Bangkok heen zou gaan, en of ik
wel verder zou gaan. Bangkok viel me weer een stuk meer tegen dan de laatste
keer dat ik er was. Nog benauwder, nog meer walmende auto’s en een nog
indringender stank op straat.

Een perfecte reden om een paar keer per dag naar een massagesalon
te gaan en jezelf helemaal te laten schoonmaken door een mooie genummerde Thaise,
die je zelf had uitgezocht in de vitrine.
Hoewel er voor de betaalde tien gulden 1 uur wassen en massage stond,
begon ze al na 20 minuten te zeuren voor haar bijverdienste.
Als je zei dat je geen zin had of niet durfde, werd ze boos en liep ze
weg. Het was dus zaak om dit moment zo lang mogelijk uit te stellen.
Zeggen dat je nog niet schoon was, nog nat was achter je oren of niet
begreep wat ze bedoelde waren de beste verlengingstrucjes. Maar tot
langer dan 45 minuten kon je het absoluut niet rekken.

In de prijslijst stonden talloze bestemmingen met aantrekkelijke
prijzen. Bali, Manila, Brunei en....Peking, voor 950 gulden retour.
Nooit geweten dat Bangkok zo dicht bij Peking lag. Me ook nooit
gerealiseerd dat de wereld zo klein werd gemaakt dankzij de goedkope
vliegtarieven. Een gevoel van trots kon ik niet onderdrukken.
De keuze was snel gemaakt. De drie dagen wachttijd voor een visum voor
China werden doorgebracht met een dagtocht naar Pattaya en regelmatige bezoeken
aan de Thaise ‘wassalons’.
Ik kon niet vermoeden dat dit bezoek aan China zoveel indruk op me zou
maken en zoveel bewondering voor het Chinese volk zou bijbrengen.

Ik had reeds vele verhalen gehoord over de slechte service van CAAC, de
Rood-Chinese luchtvaartmaatschappij.
Maar dan de realiteit....
Vriendelijke service, goed eten en een splinternieuw Amerikaans toestel.
Naar goed Amerikaans gebruik was de paspoortcontrole op de eerste landingsplaats
in China, te weten Canton. Snel, efficient en zonder veel poespas werden alle
passagiers afgehandeld.

Na het oppakken van m’n koffer van de band in Peking was ik voorbereid
op ‘n uren durende, minutieuze controle van m’n baggage door sjagrijnig kijkende
douanebeambten. Zoals ik dat gewend was bij eerdere bezoeken aan communistische
heilstaten, zoals de Sovjet Unie, Roemenie en Mongolie.
Hiervan was echter geen sprake. Net als in de Westerse landen, was er
een groene en rode zone. Doorlopen dus. Bij het wisselkantoor vroeg ik hoeveel
dollars per dag ik verplicht moest omwisselen. Ook deze communistische gewoonte
was uit den boze. Niets verplicht.

Dan maar in een grijze grauwe bus naar m’n hotel dat ik reeds in Bangkok had
gereserveerd. Nergens te bekennen. Alleen een hele meute taxichauffeurs die,
net als overal elders in de wereld, aan m’n koffer stonden te rukken om me te
bewegen met hen mee te gaan.

Dan de binnenkomst in Peking. Een grotere bouwput was nauwelijks voor
te stellen. Overal bedrijvigheid, getuige de torenhoge bouwkranen. Het leek wel
of de Chinezen alle achterstand na 40 jaar verlammend communistisch schrikbewind
in een paar jaar wilden inhalen.
Ook de service aan de hotelbalie was oncommunistisch vriendelijk.
Het eerste wat ik die avond deed was een bezoek aan het Plein van de
Hemelse Vrede. Dat konden ze me in elk geval niet meer afnemen, al zou nu de
revolutie uitbreken...

Het plein lag er vredig bij. Nog geen protesterende studenten te zien.
Maar de drukte was onbegrijpelijk. Duizenden flanerende Chinezen die
schijnbaar ook genoten van een zwoele zomeravond.
Net als op Times Square,New York voel je ook hier de hartslag van onze
hedendaagse wereld, maar wel van een totaal andere wereld.
Van 1100 miljoen Chinezen die hun eigen weg zoeken in onze geschiedenis, met een
totaal andere cultuur die me aanspreekt.
Alleen al omdat ik de werklust van de Chinezen, niet alleen binnen China, bewonder.

De volgende dag bezocht ik de Verboden Stad en diverse andere toeristische
attrakties. In het hotel gaf ik me op voor een dagtocht naar de Chinese Muur,
ongeveer vier uur rijden vanaf Peking.
Indien Christus op de dag van zijn sterven de eerste steen had gelegd
van de Chinese Muur, en als sinsdien elke dag, 20 eeuwen lang, een stuk van
5 meter lengte en 3 verdiepingen hoog was gebouwd, dan was de Muur nu nog niet
afgebouwd.
Een onaardse prestatie van een volk dat 3000 jaar geleden was begonnen
aan dit monument van menselijk doorzettingsvermogen.

De avond voor mijn vertrek had ik een uitgebreid diner met mijn Chinese
agent en zijn hele personeel. Deze agent was ik tijdens deze reis door bemiddeling
van een Chinese journalist van de China Daily op het spoor gekomen.
Op geen enkele manier kon ik bemerken van doen te hebben met
niet-kapitalistisch opgevoede personen. De Westerse manier van economisch denken
was door hen volledig geadopteerd en twee jaar later tijdens de studentenopstand
heb ik nog vaak aan hen gedacht.
Zouden zij de onderdrukking overleefd hebben ?
Ik gun het ze van harte, want het is juist dit soort mensen dat China
in de toekomst nog zo hard nodig zal hebben.

Ook met ferme halen van de hamer die hij had meegenomen uit het Italiaanse
restaurant, lukte het hem niet erg. Vele malen moest hij uithalen om er een paar
stukjes af te krijgen. De gehate muur gaf zich niet zomaar gewonnen. Na David, een
Amerikaanse jood wonend in Parijs, mochten ook Heinz uit Zwitserland, Rudy, een
Zweed die in Frankrijk woont en in Duitsland werkt, en ikzelf het proberen.
Er sprongen wel veel vonken af maar weinig steen. Eindelijk had ik een paar
souvenirsteentjes voor tante Anne en anderen thuis.

Na een hele dag gewerkt te hebben op de stand van European Travel
Network tijdens de ITB,Berlijn, had ik met enkele mensen afgesproken
na de beurs te gaan eten. Tijdens het diner opperde David het idee om
naar de Muur te gaan. En welk gedeelte was symbolischer voor hem dan de Muur bij
de Brandenburger Toren. De doorgang naar Oost-Berlijn naast de Toren was vreemd
genoeg alleen voor Duitsers. Buitenlanders moesten nog steeds naar Checkpoint
Charlie in de Friedrichstrasse.

Om het grauwe, troosteloze Oost-Berlijn te zien, hadden we dit er
niet voor over. Daarom troonde David ons mee naar de Reichstag. Op de treden van
dit monumentale gebouw ging er iets beangstigends door ons heen.
Vanaf deze treden had de grootste moordenaar in de wereld-
geschiedenis de eindeloze rijen troepen geinspecteerd die voor het
vaderland de dood werden ingejaagd en vanaf hier vertrokken.

Vooral voor David was dit een emotioneel moment. Wie weet wat zijn
familie was overkomen tijdens de laatste oorlog. Op zulke momenten kun je maar
beter zwijgen. Als een volleerde gids liet hij de taxi nog langs andere gedeelten
van de Muur rijden. In stillere buurten, waar nagenoeg nog geen stukken uitgehakt
waren en de Westberlijnse graffiti nog volop te bewonderen was.
Vaak een uiting van hun machteloosheid en woede over zoveel
communistisch onrecht.

De Verenigde Staten van Amerika

Elke keer als ik richting Amerika vlieg, moet ik weer denken aan de
woorden van Kamal Dafesh, manager van de Jordaanse luchtvaartmaatschappij, die
me al zo vaak heeft gezegd dat ik naar Amerika moet gaan omdat Nederland te
klein voor me is.
Inderdaad is Amerika het land van de onbegrensde mogelijkheden.
Telkens als ik er ben, wordt ik op een of andere manier geinspireerd door hun
manier van denken, reklame maken en zaken doen.
De enige reden waarom ik me nooit in Amerika heb gevestigd, is het
simpele feit dat ik het nooit zou doen zonder mijn vrouw, en die wil niet.
Bovendien wordt het de laatste jaren steeds duidelijker, dat in een Verenigd
Europa zeker zoveel kansen liggen voor ‘entrepreneurs’ als in de Verenigde Staten.

Amerika beschrijven is een onmogelijke opgaaf, zo veelzijdig is het.
Het hectische van New York City, de weidsheid van Florida, het afwisselende van
Californie, de rust van de prairies en de bergen en het decadente van Las Vegas.
Alles is er te vinden.
Ook mijn voorkeuren hebben zich in de loop der jaren gewijzigd.
Allereerst was New York mijn grote favoriet. Lopend op Times Square, met die
hordes mensen, of in Macy’s, voel je de hartslag van onze eigen tijd.
Dag en nacht leven, een stad die nooit slaapt, zoals Frank Sinatra zo mooi zingt.

Maar na verloop van tijd werd ik verliefd op Californie, niet alleen
vanwege de kou in New York, maar vanwege de unieke combinaties van de Amerikaanse
cultuur die er te vinden zijn. De glimmer en glamour van Hollywood en de
hardwerkende wijnboeren rondom San Francisco. De sjieke winkels van
Rodeo Drive,Beverly Hills en de straatbendes in de achterbuurten van Los Angeles
twee kilometer verderop. Vanaf het strand van Malibu de skiers kunnen zien op
de bergtoppen landinwaarts.
De eindeloze files dag en nacht op de 405 en de verstikkende smog op
sommige dagen vergallen echter grondig het geluk in deze prachtige staat.

Sinds enkele jaren heb ik daarom mijn hart verpand aan Florida.
Niet de drukte van New York, niet de afwisseling van Californie maar
een rust en een ruimte waaraan reisboeren op latere leeftijd steeds meer gaan hechten.
Aankomen op het vliegveld en in no-time zit je in een luxueuze auto
vlakbij een strand en met talloze hotels in de buurt.

Amerika is bij uitstek het land om weinig vantevoren te regelen en
maar te kijken waar de auto je brengt. Geen zorgen over overnachten
winkels of wat dan ook. Alles is er volop en vaak dag en nacht
geopend, het land van melk en honing in overvloed.

Zuid Amerika 1988

Met een veel te hoge snelheid reed hij voort door de duistere nacht.
Van Iguassu Falls terug naar Asuncion, 400 kilometer. Hoewel de weg
wel was verhard moest hij toch af en toe slalom rijden om de kuilen
te ontwijken. Nergens een licht te bekennen. En toen, een koe...
Om deze te ontwijken draaide hij het stuur naar links, vloog de
sloot over, draaide weer en kwam tenslotte langs de kant van de weg
in de sloot tot stilstand. Binnen luttele minuten stonden er horden
Paraguayanen naar ons busje te kijken. Henriette’s been was zwaar
gekneusd en kon nauwelijke bewegen. Twee uur lang hebben ze gepro-
beerd om met alle krachten en tractoren het busje uit de sloot te
krijgen. Toen zijn we maar verder gereisd naar Asuncion in een volge-
pakte bus die toevallig stopte. De volgende dag is het been behandeld
in een prive-kliniek in Rio, waar we de volgende ochtend om 7 uur
heen gevlogen waren. Hierdoor hebben we van Rio weinig meer gezien
dan de toeristische ‘musts’ zoals de Suikerberg en het Christusbeeld.

Hij wilde geen kant meer op. Waarschijnlijk was de hele versnellings-
bak gemold. Daar stonden we dan, Loek en ik, halverwege de top van Afrika’s
hoogste berg, de Kilimanjaro. Het enige geluk was dat we nog wel terug konden
dankzij de zwaartekracht. Wegwerkers die de weg asfalteerden hielpen ons bij
het draaien, en langzaam reden we terug naar het politieburo in Arusha, aan
de voet van de helling.

Maar hoe terug te gaan naar Mombasa,Kenya vanwaar onze vlucht naar
huis zou vertrekken over twee dagen. We hadden weinig tijd meer want we hadden
al bijna een hele week in Tsavo West en East rondgereden. Geluk gehad dus dat we
niet eerder panne hadden gehad in dat uitgestrekte gebied. Dan hadden we mooi met
een kudde olifanten kunnen meelopen om te overleven....

De taxi bracht ons naar het vliegveld van Arusha, maar helaas was de
vlucht naar Mombasa volgeboekt. Voor 20 dollar liet de verkeersleider c.q.
incheck-employe iedereen weer uit het vliegtuig komen en alle
baggage wegen, maar niemand had overbagage.
Of hadden het wel, maar betaalden meer, wie zal het zeggen.
Zonder onze 20 dollar ontwikkelingsgeld namen we laat in de avond de
taxi terug naar Arusha, waar we overnachtten. De volgende dag hebben we na een
taxirit van een hele dag toch nog Mombasa bereikt.
Terug in Tilburg, had Clasien ons eerste huis gekocht.

‘No Sir, no flight today, the war has started’. Sprakeloos keken
Mathieu en ik elkaar aan. Oorlog ? En wij zouden vandaag vanuit Luxor terug
vliegen naar Cairo, doorvliegen naar Nairobi en dan over land naar Tanzania
en evt. Madagascar gaan. Geweldig dus.
Die avond namen we weer de nachttrein naar Cairo en checkten in in het
Sheraton Hotel in afwachting van wat komen ging.

Weinig voorlopig. De ambassadeurs van de EEG-landen overlegden hoe ze
de 1200 EEG-onderdanen het snelst konden evacueren.
In Cairo was van de oorlog weinig te merken. Alles ging schijnbaar
zo’n normale gangetje. De oorlog volgden we op de telex van Reuter
in de hal van het hotel en via de Wereldomroep.

Na een paar dagen bleek dat we in het verkeerde hotel zaten.
Alle gasten die verbleven in Egyptische staatshotels kregen hun gedwongen
verlenging gratis aangeboden door de Egyptische regering.
Elke dag gingen we even op bezoek bij de Nederlandse ambassade, en na
een week kregen we te horen dat de Franse regering de veerboot van Marseille
naar Algiers, naar Alexandrie had gedirigeerd om de Europeanen op te halen.
Vier dagen zwalkten we op zee onder escorte van diverse Europese marineschepen.
De Nederlandse regering was zo vriendelijk geweest een speciaal vliegtuig
te sturen naar Marseille om alle Nederlanders op te halen.
Op onze eigen kosten bleek na 2 weken toen we de rekening ontvingen.
Maar dat hadden we er graag voor over om weer thuis te zijn.

Midden Oosten 1972

Vanaf half negen die ochtend stonden we al te schreeuwen om meer passagiers.
Letterlijk wel te verstaan. De taxichauffeur had ons bezworen dat hij alleen vertrok
met nog 2 passagiers erbij. Dan zou hij de lange rit aanvangen die ons in 18 uur van
Damascus via de woestijn naar Baghdad zou brengen. We konden natuurlijk ook 40 gulden
per persoon bijbetalen voor twee lege stoelen.
Dan nog maar even langer schreeuwen.

Tegen twaalf uur hadden we er nog twee Saoedi’s bij die via Baghdad naar Koeweit
wilden en nog verder. De taxi vertrok. De woestijn leek geen eind te krijgen.
Bloedheet was het. Regelmatig werd gestopt om te bidden richting Mekka.
Midden in de nacht en midden in de woestijn bereikten we de Syrische grenspost.
100 kilometer verderop de Iraakse.

Tegen de eerste gebedsdienst in de moskee dropte de taxichauffeur ons bij
een hotel waar de kakkerlakken ons al buiten stonden op te wachten. Een lokale
taxichauffeur maakten we duidelijk dat verwende westerlingen echt een andere
klasse hotel gewend zijn. Het nieuwe hotel was nog niet het allerbeste, maar er
logeerden wel westerlingen hetgeen ons wat gerust stelde.

Slapen konden we niet meer, dus maar meteen er op uit om een visum te
krijgen om verder te reizen. Koeweit was geen probleem, maar dan de ambassade
van Saoedie-Arabie.
Daar werd ons duidelijk gemaakt dat alleen Moslims een visum kunnen krijgen.

Niet getalmd dus, naar de moskee. Zes uur na aankomst in Baghdad stonden
we voor een schriftgeleerde, zo weggelopen uit de sprookjes van 1001 nacht,
inclusief prachtige lange grijze baard, die ons wilde ‘bekeren’ indien we twee
getuigen hadden die hem ervan konden overtuigen dat wij ook na terugkomst in
Nederland eeuwig trouw zouden blijven aan Allah.
Maar we kenden alleen de taxichauffeur die ons begeleidde.

Wat kon men anders verwachten na 6 uur in een wildvreemde stad ?
Ook de Nederlandse ambassade kon ons niet helpen, want die had alleen Christelijk
personeel in dienst. Waarschijnlijk omdat die minder bidden en harder werken.
Bovendien geloofde het ambassadepersoneel terecht niet dat we in Nederland erg
lang Moslim zouden blijven.

We zouden toch naar Koeweit gaan en maar hopen dat Allah ons onderweg
nog een oplossing zou toespelen. Maar eerst natuurlijk naar Babylon, waar we de
hangende tuinen zouden bezoeken.
We waren die dag de enige toeristen en we hadden de tijd aan onszelf.

Op deze reis hadden we ‘n week eerder in ‘n rode Kever heel Libanon
doorgecrost. ‘n Prachtig land, nog mooier dan Israel. We hadden er veel oude
ruines bezocht. Daar reeds was het Mathieu en mij opgevallen dat een mens wel
heel veel fantasie moet hebben om zich te kunnen inbeelden hoe het er twee- a
drieduizend jaar geleden uit moet hebben gezien.
Waarom niet alles netjes gerestaureerd met de ruine als basis.
Stenen zijn even oud, of ze deel van een ruine zijn of niet.
Het zou de geschiedenis veel meer doen leven en meer toeristen trekken.

Na Babylon gingen we via Basra naar Koeweit. We konden het niet nalaten
de taxi onderweg even te laten stoppen bij een plaatsnaambord met een obscene
Nederlandse naam, die Arabieren uitspreken als Koet.
En op een mooie julidag checkten we in het Kuwait Hilton in, met korte broek en
T-shirt. Ze stonden wel even raar te kijken van die twee Hollandse snotneuzen,
maar ze waren te netjes om er iets van te zeggen

Ook in Koeweit bereikten we niets bij de ambassade van Saoedie Arabie.
Dan maar naar Iran. Koeweit - Abadan met ‘t vliegtuig, en toen hadden we allebei
zo de balen van het gehele gedoe, dat we besloten naar Israel te gaan.
Vanuit Abadan met de taxi naar de grens, twee kilometer zelf lopen naar de
Iraakse grenspost, van daaruit de taxi naar Basra, Baghdad en Amman, en dan de
laatste taxi naar de Allenby-bridge over de Jordaan, de scheiding tussen Jordanie
en Israel.

Helaas denken de Jordanezen nog steeds dat ze op de Westoever de baas
zijn, en ze verplichten iedereen een visum te hebben, hetgeen 5 dagen wachten
betekent in Amman. Dan maar weer de taxi naar Beiroet via Damascus, het vliegtuig
naar Cyprus en de boot naar Haifa.

Bij de bagagecontrole vond de Israelische politie de PLO-speldjes die
wij als souvenir op de markt in Damascus hadden gekocht. Vier uren ondervragen
was het gevolg, maar toen geloofden ze echt wel dat we geen terroristen waren.
Mede omdat we Nederlander waren en allebei eerder in Israel op de kibboets
hadden gewerkt.
Twee dagen later vloog ik terug naar Nederland. Doodmoe van onze reis
door het Midden Oosten die slechts 17 dagen had geduurd. En dat, terwijl we van
plan waren geweest om 6 weken naar India te gaan.
Over land wel te verstaan....

Urenlange vluchten tussen de continenten. BERMUDA.
Talloze cirkeltjes draaien om te mogen landen. BAHAMA’S.
Schier eindeloze rijen wachtenden voor de paspoortcontroles. MIAMI.
Dure taxiritten naar de stad toe. LOS ANGELES.
En weer wachten bij de hotelbalie. HAWAII.
Elke dag of elke week een nieuw land ontdekken. TOKYO.

Maar geen cruise of luxe treinreis kan het gevoel geven van de
Rond-de-Wereld reis. SEOUL.
Een tijdje lang een echte wereldburger te zijn. TAIPEI.
Als een vogel vliegend over Moeder Aarde. HONG KONG.
Een tijdje te behoren tot de ‘jet’set. BANGKOK.
Afstand nemen van de ‘problemen’ thuis. BOMBAY.
En thuis komend toch weer de draad kunnen oppakken. HOLLAND.

Weg uit de roes van de ‘top of the bill’ in reizen: Rond de Wereld.

'n Rondje op de kermis

Miljarden jaren draait de aarde al rond
Allemaal mogen we een paar rondjes meedraaien
zoals een kind op de kermis
Sommige rondjes zijn fantastisch, andere zijn verschrikkelijk
Niets heeft het eeuwige leven

Alles is betrekkelijk, zowel voorspoed als tegenspoed
Ieder mens mag kiezen hoe hij meedraait
De manier waarop is niet zo belangrijk
Want op een gegeven dag is ook voor jou de kermis weer voorbij....

Copyright 1990-2003 Ad Latjes